İnsanların yüzde 10’u yaşamları boyunca aralıklı ya da kronik olarak nöbet geçirmektedir. Peki birisi yanınızda nöbet geçirirse nasıl müdahale edeceğinizi biliyor musunuz? Nöbetler oldukça sık rastlanan bir olaydır. Nöbetler, normalde beyindeki elektriksel aktivitenin anormal bir durum olmasında gerçekleşir. Nöbetler beyin durumları ile ilişkilidir. (genellikle epilepsi) Ancak bazen epilepsi tanısı olmayan kişilerde de nöbetler yaşanabilir.
Türkiye’de, yapılan tahminlere göre 1 milyon yetişkin ve 50,000 çocuğun epilepsisi vardır. Bu, 100 kişiden 1’inin yaşamları boyunca bir nöbet geçirebileceği anlamına gelmektedir.
Epilepsi nöbetleri iki kategoriye ayrılır:
1)Jeneralize nöbetler (tüm beynin etkilendiği)
2)Kısmi nöbetler (lokalize ve sadece beynin bir kısmını etkileyen nöbetler)
Nöbetler genellikle aniden olur ve onları deneyimleyen çoğu insan nöbetin önceden geleceğini hissedemez ve bilemez. Bu yüzden herhangi bir uyarı veremezler. Ayrıca, nöbet geçiren bir kişi, o anda ne olduğunu hatırlamayacaktır.
Nöbetler, olayın türüne ve şiddetine bağlı olarak birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilmektedir. Epilepsisi olan kişiler bir veya birkaç çeşit nöbet geçirebilir.
Genelleştirilmiş nöbetler
1. Yok olma nöbetleri. Bunlar şüpheli olmayan dış gözlemciye nöbet gibi görünmez. Bir yokluk nöbeti olan kişinin dikkati dağınık görünecektir. Bu tür bir nöbet sadece birkaç saniye sürecek ve onu deneyimleyen kişi tipik olarak sahip olduklarını fark etmeyecektir. Yok olma nöbetleri herhangi bir müdahale gerektirmez. Sadece sakin olmalı ve nöbet bittiğinde, normalde olduğu gibi kişiye davranılmalıdır.
2. Kronik nöbetler. Bu nöbetler, muhtemelen televizyon şovlarında ve filmlerde tasvir edilenler gibidir. Tüm bireylerde tam olarak aynı şekilde tezahür etmezler, ancak genellikle bireyin ağlayarak, farkındalıklarını yitirerek, kas spazmlarını ve sertleşmeyi içerirler.(kas tutulması anlamına gelir) Hızla ve zorlukla nefes alıp verme durumu yaşanır. Birkaç dakikayı bulabilirler ve insanı sersemletip fiziksel olarak yorgun bırakırlar. Nöbet geçiren birine şahit olursanız, asıl önceliğiniz onların güvenli olmalarını ve zarar görmemelerini sağlamak olmalıdır. Herhangi bir ağır eşyadan ve tehlikeli olabilecek herhangi bir nesneyi çevrelerinden uzaklaştırmak gerekir. Onları incitebilecek şiddetli bir düşüşten kaçınmak için kişi yere yatırılmalıdır. Kafa yaralanmalarından kaçınmak için başlarının altına yumuşak bir şeyler koyulmalıdır. Sert mobilyalar, keskin kenarlar veya sıcak yüzeyler (ısıtıcılar gibi) dahil olmak üzere büyük nesnelerden kişiyi uzaklaştırarak onları yaralanmalara karşı korumak gereklidir. Düzgün bir şekilde nefes alabilmelerini sağlamak için boynundaki (kravat ve eşarp dahil) sıkı olan giysi veya aksesuarları gevşetmeli, ayrıca, gözlük varsa çıkartılmalıdır. Benzer şekilde, onları çevreleyen ve boynuna yanlışlıkla sarılıp boğabilecek herhangi bir kıyafet parçasının çıkarılması gerekir. Nöbet geçiren kişi yana doğru çevrilmelidir. Bu kişinin daha rahat nefes almasını sağlayacak ilk yardım kurtarma pozisyonudur.
*Kesinlikle yapılmaması gerekenler;
Kişiyi kısıtlamaya çalışmak. Kişi kendi hareketlerini kontrol edemediği için herkes için çok tehlikeli olabilmektedir.
Kişinin ağzına bir şey koymaya teşebbüs etmemek gerekir. Kişinin ağzına tahta kaşık yerleştirmenin, bireyin dilini yutmasını veya ısırmasını önleyeceği ileri sürülmektedir. Kimse kendi dilini yutamaz ve nöbet geçiren kişi kendi ısırıklarını geçiştirirken, kişinin ağzına herhangi bir şey sokmaya çalışmak dişetlerine ve dişlerine zarar verir. Kötüsü de kişinin boğulmasıyla sonuçlanabilir.
Kişi, nöbet azaldığında normal solunum düzenini tekrar kazanacaktır. Aynı zamanda sakin olmanız ve nöbet zamanını unutmamanız da çok önemlidir. Bu çok önemli bir adımdır, çünkü nöbet 5 dakikadan uzun sürerse ambulans çağırmak gereklidir.
Epilepsi ve doğal tedavi yolları;
1. Basit kısmi nöbetler. Bunlardan birini yaşayan bir kişi, özellikle yüzdeki kaslarda, tokluk gösterebilir ve garip bir şey kokladığını veya tadabildiğini düşünebilir. Yokluk nöbetine benzer şekilde, basit kısmi nöbet herhangi bir özel müdahale gerektirmez ve normalde birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürer.
2. Karmaşık kısmi nöbetler. Bu nöbet tipinde kişi, kafası karışmış, şaşkınlık hissi uyandırır ve sorulara açıkça cevap veremeyebilir veya herhangi bir etkileşimi sürdüremeyebilir. Birisinin karmaşık kısmi nöbet geçirdiğini fark ederseniz, sakin olmalı, kişiyi güvenli bir yere yönlendirmeye çalışmalı ve nazikçe, güven verici bir şekilde konuşulmalıdır. Nöbet azalıp kendine gelene kadar kişi yalnız bırakılmamalıdır. Genellikle yaklaşık 2 dakika sonra tam bir bilinç kazanmış olacaklardır.
3. İkincil jeneralize nöbetler. Bunlar genelleşmiş nöbetlerdir. Bu durumda, yukarıda ana hatları verilenlerle aynı yönergeleri izlemelisiniz.
Kişinin, bir dereceye kadar tıbbi ya da sosyal bir ilgi çekmek istediği için nöbeti “tetiklemek” ya da “sahnelemek” istemesine neden olan bir psikiyatrik bozukluktan kaynaklanan durumlar da söz konusu olabilmektedir. Genel olarak nöbetler hakkında daha fazla bilgi edinmek için, onları deneyimleyen kişiler ve yardım etmek için neler yapabileceğinizi öğrenmek için Epilepsi Vakfı web sitesini ziyaret edip detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz. Hayatın bir anında yardımınıza ihtiyaç duyacak birileri çıkabilir.
Yazar: Osman Uçar