Beden sağlığı kadar ruh sağlığı da çok önemlidir. Yetişkinlerin ruh sağlıkları kadar çocukların ruh sağlıklarında sıkıntılar olmaktadır. Çocukta yetişkini şaşırtan, korkutan, can sıkan davranışlar var ise bu çocuğun ruh sağlığını irdelemek gerekir. Bazı davranışlar büyüme ve gelişmenin etkisiyle olabileceği gibi farklı durumların belirtisi de olabilir.
Ruh sağlığı, olaylar karşısında hissedilenler, düşünülenlerdir. Ruh sağlığı hayattaki seçimleri, insan ilişkilerini de çok etkiler.
Beden ile ilgili rahatsızlıklar daha kolay anlaşılabilirken ruh sağlığının bozuklukları daha zor anlaşılır. Belirtiler gözle görülmez. Ruh sağlığının teşhisini alanında uzman kişiler koyabilir. Aile içinde ruh sağlığı bozuk kişi fark edilse de hastalığın ne olduğu, ne aşamada olduğu, tedavisini ruh sağlığı uzmanları belirler. Bir çok ruh hastalığı vardır. Bunlar; depresyon, kaygı problemleri, hiperaktivite, dikkat eksikliği…
Ruh sağlığı ile ilgili problemler çocuklarda da sık görülebilmektedir. Ama bu çocukların fark edilmesi ve yardım alması için bilinçli ailelere ve eğitmenlere ihtiyaç vardır. Ancak fark edilip tedavi edilirlerse normal bir yetişkin olarak topluma kazandırılabilirler.
Çocuklarda çok farklı sebeplerden dolayı ruh sağlıklarında bozukluklar oluşabilir. Aile içindeki problemler, arkadaşlarla olan problemler, ayrılık, ölüm…vb. Özellikle ergenlerdeki ruh değişimlerine dikkat edilmelidir.
Çocukların ruh sağlığı problemleri ile zekaları arasında bağlantı kurulmamalıdır. Zeka geriliği farklı bir durumdur. Özel eğitim birimleri ruh sağlığı bozuk olan çocuklarla ilgilendiği gibi zeka geriliği olan çocuklarla da ilgilenir.
Çocuklarda Ciddi Ruh Sağlığı Bozuklukları
Ciddi ruh sağlığı sorunlarında kişinin günlük yaşamı etkilenir. Ciddi ruh sağlığı problemlerinin görülme olasılığı diğer ruhsal problemlere göre daha azdır. Bu sorunlar tedavi edilmezse başarısızlığa, alkol kullanımına, şiddete, intihara bile yol açabilir. Ciddi ruh problemlerinin temelinde kalıtım, biyolojik etmenler, sinir sistemindeki bozukluklar olabilir. Bununla beraber istismar, yoksulluk, ihmal, aile sorunları, ölüm de çocuklarda ciddi ruh hastalıklarının ortaya çıkmasına sebebiyet verir.
Ruh sağlığı olan çocuklar için doğru çözüm mutlaka aranmalıdır. Psikolojik destek almak gerekiyorsa etraf ne der mantığı devreye sokulmamalıdır. Psikolojik destek de bir ihtiyaçtır. Özel kliniklerin yanında devlet kurumlarında her türlü psikolojik desteği verebilecek birimler mevcuttur.
Çocuğunuzun Ruh Sağlığının Korunması
Anne- baba olmak sorumluluk işidir. Çocuğun maddi ihtiyaçlarını karşılamak kadar manevi ihtiyaçları da karşılanmalıdır. Çocuğun gelişim dönemleri, geçişleri, yaşadıkları ruhsal gel- gitler mutlaka takip edilmelidir. Çocuğa karşı yıkıcı değil yapıcı olunmalıdır.
Çocuğun duygularını yaşamasına müsaade edilmelidir. Acısını, öfkesini, korkusunu, kaygısını yaşamalıdır. Sadece bu duyguları neden yaşadığı araştırılmalıdır.
Çocuk ile aile arasında güven ve sevgi ortamı mutlaka olmalıdır. İletişim kurulduğu sürece tüm sıkıntılar daha hafif düzeyde atlatılır. Çocuğa güven verilir ve onun dinleneceği gösterilirse çocuk yaşadığı olumsuzlukları kolayca paylaşır. Birçok psikolojik sıkıntı dertlerin içe atılmasında kaynaklıdır.
Çocuğa yeterli destek için yetişkininde destek alması gerekebilir.
Hangi belirtiler ruhsal problemlerin göstergesidir?
Aşırı öfke, ağlama nöbetleri, aşırı tepki, çaresizlik duyma, değersizlik, suçluluk duygusu, aşırı derecede korku hissetme, fazla endişe, fazla kaygıdır.
Kısacası tüm duyguların aşırısı tehlikelidir.
Çocuktaki büyük değişikliklere de dikkat edilmelidir. Okul başarısında azalma, sevdiği şeyleri sevmeme, yalnız kalmaya çalışma, intihardan söz etme, farklı sesler duyduğunu söylemesi önemli belirtilerdir.
Dikkat eksikliği, kabus görme, düşüncelerin sürekli değişmesi, yerinde durmama, kabus görme, fazla yıkanma ve eşyalarını yıkama isteği, kusmaya çalışma, başkalarına ve eşyalarına zarar verme, takıntılı olma, çok yeme, hiç yememe de diğer belirtilerdir.
Çocukta yukarıda sayılan belirtiler varsa ve bu belirtiler uzun süreli ve ciddi boyutta ise zaman kaybedilmemelidir. Mutlaka bir ruh hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. Aile, okuldaki sınıf ve rehber öğretmeni, doktor işbirliği halinde olmalıdır. Çocuktaki problemler göz ardı edilmemelidir. Çocuktur değişir demek çok yanlıştır. Psikolojik travma yaşayan tüm kişilerin çocukluklarına inilmektedir. Bu yüzden ruh sağlığı yerinde nesiller için çocukluk döneminin nasıl geçtiği, hangi duygu değişimleri yaşadığı takip edilmelidir. Ruh sağlığı problemleri fark edilir ve tedavisi de mümkündür.
Yazar: Serpil Altunyay