Omurgalılarda üç tip kas ayırdedilir: iskelet kası, düz kas ve kardiyak (kalp) kası. İskelet kası (aynı zamanda istemli kas ya da çizgili kas olarak da adlandırılır) kol ve bacakların, gövdenin, yüzün, çenelerin, göz kürelerinin, vb. hareketlerini sağlar. Omurgalı vücudunda en fazla bulunan kastır. Yaygın olarak, et dediğimiz şey çoğunlukla iskelet kasıdır. Her bir iskelet kası hücresi (ya da çok kere adlandırıldığı gibi kas teli) kabaca silindirik olup birçok çekirdek içerir ve içinde çizgi olarak adlandırılan açık ve koyu bantlar uzanır. Teller bağ doku ile sarrnalamp demetler oluştururlar. Bunlar da yine bağ doku ile çevrilip kasları meydana getirirler. Dolayısıyla bir kas, birçok kas fibresinden oluşan demetlerin biraraya gelmesiyle şekillenen bir yapıdır, tıpkı bir sinirin birarada tutulan bir çok sinir telinden meydana geldiği gibi. İskelet kası somatik sinir sistemi tarafı dan uyarılır.
İki tip iskelet kası vardır: Kırmızı kas (ya da yavaş kas) ve beyaz kas (ya da hızlı kas). Kırmızı kas bol kan alır, çok sayıda mitokondrisi vardır ve bol miktarda miyoglobin (hemoglobine benzeyen, oksijenle zayıf bir bağ yapıp onun kasta depolanmasını sağlayan bir bileşik) taşır. Kırmızı kas, temel enerji kaynağı olarak yağ asitlerini okside eder.
Yavaş kasılır ve belirgin bir yorgunluk göstermeden uzun süre aktivite göstermek için özelleşmiştir. Bunun aksine, beyaz kas daha sınırlı kan alır, az sayıda mitokondrisi vardır ve yine az miktarda miyoglobin taşır. Enerji kaynağı olarak hemen tamamen glikojenin anaerobik yıkımına bağımlıdır. Çok hızlı kasılmalar için özelleşmiştir ve büyük gerilla oluşturur; fakat çabuk yorulduğu için bu kısa sürer. Tavuğun beyaz ve kırmızı eti, bu iki tip kasa tanınmış bir örnek oluşturur. 
Bacağın kırmızı (siyah) eti esas olarak, sürekli dolaşmak için gerekli daha yavaş, çok dayanıklı kırmızı kastan oluşurken, beyaz göğüs eti, büyük ölçüde, tehlikeden ani kamlar için gerekli hızlı, az dayanıklı beyaz kastan yapılmıştır. Bunun aksine, uzun mesafeler uçan kuşların göğüs ve kanat kasları, beyazdan çok kırmızı kastan oluşmuşken, tavşan gibi, nispeten hareketsiz hayvanların bacak kaslarında beyaz teller hakimdir ve bunlar bacaklarını hızlı kaçışlar için kullanırlar. İnsanlarda, vücut ağırlığına uzun süre karşı koyacak bacak kasları çoğunlukla kırmızıyken, kol kası telleri beyazdır.
Düz kas (aynı zamanda viseral kas, iç organ kası da denir), sindirim kanalı, idrar kesesi, çeşitli kanallar ve diğer iç organ duvarlarındaki kas tabakalarını oluşturur. Aynı zamanda arterlerin ve venlerin duvarında da bulunur. Düz kas hücreleri ince, uzun ve genellikle uçları sivri hücrelerdir. Her birinde bir çekirdek vardır. Teller çizgili değildir. Demetler yerine kas katmanları oluştururlar. Düz kas, otonom sinir sistemi tarafından donatılır. Bağırsak duvarı ve uterus gibi bazı vücut kısımlarında, komşu düz kas hücreleri iletişim bölgeleri aracılığıyla birbirlerine bağlanmıştır.
Bunun sonucu, bütün kasın tek bir birim gibi kasılmasını sağlayan elektriksel bağlantıdır. Esas olarak, organizmanın dış çevresine uyum göstermesini etkileyen omurgalı iskelet kası ile içteki değişimlere yanıt oluşturan hareketleri gerçekleştiren omurgalı düz kası arasındaki işlevsel farklılıkların temelini bunların fizyolojik özellikleri arasındaki farklılıklar oluşturur. İskelet kası hücreleri sadece bir sinir teli tarafından donatılır ve sinir impulsu tarafından uyarılınca, kasılıp; kendilerine impuls gelmediği zaman gevşerler. Bunun aksine, düz kas hücreleri genellikle iki sinir teli alırlar. Bunlardan biri simpatik sistemden diğeri parasimpatik sistemden gelir. Kas, bunlardan birinin uyarmasıyla kasılırken, diğerinin uyarmasıyla kasılması inhibe olur. Sinir bağlantıları olmaksızın, iskelet kası normal işlev göremez ve siniri kesildiği zaman dejenere olur. Düz kas ise (kalp kası da böyledir) genellikle, herhangi bir sinir uyarımı olmaksızın kasılır. Bu, bağırsağın peristaltik kasılmalarında genellikle görülen durumdur.
Daha başka farklılıklar da vardır: İskelet kasının kasılması daha hızlıdır; fakat düz kas daha uzun süre kasılı kalır. İskelet kası elektriksel uyarıma düz kastan daha duyarlıdır. Düz kas ise kimyasal uyarıma daha duyarlıdır. İskelet kasının dinlenme durumundayken belirli bir uzunluğu vardır; düz kasın ise yoktur. Buna karşın düz kas gerilmeye yanıt olarak daha kolay kasılır. Son olarak ve en önemlisi, düz kas yavaş; fakat enerji bakımından verimlidir. Aynı güçteki bir kasılma için iskelet kasının kullandığı ATP’nin %10’unu kullanır. Kalp kası kalbi oluşturan doku olup hem iskelet kasının hem de düz kasın bazı özelliklerini taşır. Telleri, iskelet kası telleri gibi çizgilidir.
Fakat düz kasta olduğu gibi otonom sinir sistemi tarafından donatılmıştır ve aktivitesi düz kasınkine daha çok benzer. İki kalp kası telinin (hücresinin) yan yana geldiği yerlerde komşu zarlar birbirleriyle o kadar sıkı ve karmaşık ilişki kurmuşlar ve o kadar çok desmozom ve diğer fibröz bağlarla bağlanmışlardır ki, uzun yıllar bu alanlar hücresel bağlantı bölgeleri olarak tanımlanmamıştır. Bu bağlantı bölgeleri ışık mikroskobu altında, koyu renkli diskler halinde görülür ve bunlara interkal diskler denir.
Bu kas tanımları bütün yönleriyle omurgasız hayvanların kaslarına uygulanamaz. Böceklerin tüm kasları çizgilidir. Hatta iç organlarının duvarındakiler bile. Diğer birçok omurgasızlarda ise sadece düz kas bulunur. Bazı omurgasızlar, aynı hareketi iki farklı yolla yapmalarını sağlayan düzenlemeler geliştirmişlerdir. Kabuklarını açıp kapayarak yüzen pektenlerde iki set kabuk kapayıcı kas teli vardır. Bunlardan çizgili olanlarının hızlı ve kısa süreli hareketi yüzmede kullanılırken, daha yavaş; fakat uzun süreli aktivite gösteren düz set, pekten dinlenirken ya da bir avcının hücumuna uğradığı zaman, kabukları sıkıca kapalı tutmak için kullanılır.
Kaynakça:
https://www.sciencedirect.com
Yazar: Taner Tunç