Kronik hastalık; uzun süre devam eden ve genellikle tedavi edilemeyen hastalıklardır. Bununla birlikte, bazen tedavi edilebilir ve yönetilebilir. Bu, bazı kronik hastalıklarda, kişinin günlük aktivitelerine dönebileceği anlamına gelmektedir. Diğer kronik hastalıklarda, günlük aktivitelere katılmak zor olabilir veya durum ilerleyen zamanlarda kötüleşebilir. Kronik hastalığın tanımını bilmek kronik hastalığı olan kişilerin karşılaştığı engelleri fark etmede ve dışarıda tamamen sağlıklı görünebileceğini anlamada önemlidir. Kronik bir hastalığın etkilerini yönetmeyi öğrenmek, durumun ciddiyet derecesine bakılmaksızın tanı, yan etkiler ve komplikasyonlarla başa çıkmaya yardımcı olmak için uzun bir yol olabilir.
Kronik Hastalığın Yasal Tanımı
Yasal tanımlar genellikle günlük anlamlardan farklıdır. Kronik hastalık durumunda, belirli hizmetlerin uygunluğunu belirlemek için yasal tanım kullanılabilir. Dünya genelinde bir kişinin yasal olarak kronik hasta kabul edilerek belirli hizmet ve bakımlara uygun olması için bazı kriterlere uyması gerekir. Bu kriterler şu şekildedir:
• En az 90 gün boyunca en az iki günlük yaşam aktivitesini (banyo, yemek, tuvalet, giyinme) gerçekleştirememesi.
• Yukarıdaki kriterlere benzer bir sakatlık düzeyinin bulunması
• Fiziksel veya bilişsel bozulma nedeniyle kendilerini sağlık ve güvenlik tehditlerine karşı korumak için önemli bir denetim ve yardıma ihtiyaç duymaları
Bu tanımlar, bir kişinin uzun süreli bakım sigortası, maluliyet sigortası veya diğer bakım için uygun olduğunu onaylamak için kullanılabilir. Ancak, bireysel şirketlerin, işletmelerin ve hatta ülkelerin uzun süreli hastalıklar için farklı tanımları ve kriterleri olabileceğine dikkat etmek önemlidir. Hastalığa, semptomlarına ve değer düşüklüğüne bağlı olarak, başlangıçta bir başvuruda bulunurken veya bir talepte bulunurken, bazı avantajlar ve hizmetler için hak sahibi olunamaz. Ancak, durum veya yasal gereklilikler değişirse, tekrar başvurmaya değer olabilir.
Kronik hastalığı olan her kişi engelli olarak kabul edilmez. Bazı durumlarda, hastalığın neden olduğu bozukluklar sakatlık seviyesine ulaşabilir, çünkü hastalık günlük aktiviteleri yerine getirmeyiönler. Bazı durumlarda ise, hiçbir zaman engelliliğe hak kazanmak için yeterince ciddi fiziksel bozukluklar olmayabilir.
Kronik Hastaların Ortak Noktası
Her kişinin kronik hastalıklarla ilgili deneyimi farklıdır ve zamanla değişebilir. Bununla birlikte, aşağıdaki özellikler kronik olarak hasta olan kişiler arasında yaygın olarak paylaşılmaktadır:
• Mevcut bir tedavi olmadan uzun vadeli durum: Tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri, kronik hastalığın semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir, ancak en yaygın kronik hastalıkların hiçbirinin tedavisi yoktur. Bu, ne yazık ki, semptomları ve hastalıkları tamamen ortadan kaldırmanın bir yolu olmadığı anlamına gelir.
• Belirsiz kronik ağrı: Birçok kişi için kronik hastalığın seyri kronik ağrı ile beraberdir. Ağrı başkaları tarafından görülmeyebileceği için görünmez veya maskeli olarak kabul edilir. Hastalığın erken aşamalarında ağrı hissedilmeyebilir, ancak ileriki dönemlerde gelişebilir.
• Kronik, kötüleşen yorgunluk: Her bir kronik hastalık türü kendine özgü semptomlara neden olur, ancak birçoğu yorgunluk ve ağrı dahil olmak üzere birkaç ortak sorunu paylaşır. Kronik hastalığı olan kişiler Kolayca yorulabilir ve kişiyi vücudun kendi programına bağlı kalmasına zorlar. Bu aynı zamanda tüm sosyal sorumlulukların önceki gibi yapılamayacağı anlamına da gelebilir. Bazı durumlarda bir işi yapmayı da zorlaştırabilir.
• Birden fazla uzman gerektirir: Kronik hastalıkları ve semptomları tedavi etmek için çeşitli sağlık hizmeti uzmanlarına görünmek gerekebilir. Bu, hastalığın altta yatan nedenlerine önem veren doktorları, ağrı bakımı uzmanlarını, semptomların ve yan etkilerin üstesinden gelinmesine yardımcı olabilecek diğer uzmanları içerir.
• Değişmeyen semptomlar: Kronik bir hastalığı olan kişilerde günlük yaşam, değişmeyen semptomlarla monotonlaşabilir. Bu, gün içinde ve gün boyu ağrılar, sancılar, sert eklemler ve başka problemlerle karşılaşabilecek anlamına gelir. Bu semptomlar gün içinde daha da kötüleşebilir ve akşama kadar dayanılmaz hale gelebilir.
• Depresyon için yüksek risk: Uzun süreli hastalığı olan kişilerde depresyon daha yaygın olabilir. Aslında, kronik hastalığı olan bireylerin üçte biri depresyon tanısı almıştır.
• İşlevsel bozulma veya sakatlık ilerleyebilir: Kronik hastalık kişinin ömrü boyunca devam eder. Kalıcı bir tedavi yoktur. Zamanla, hastalık ve bununla ilişkili diğer semptomlar, engelliliğe veya günlük aktivitelerin tamamlanamamasına neden olabilir.
Kronik Hastalıklar
Birçok hastalık kronik veya uzun süreli olarak kabul edilebilir. Ancak, hepsi engelli olmayabilir veya günlük aktivitelerin tamamlanmasını engellemeyebilir. Aşağıdakiler yaygın olarak görülen kronik hastalıklar arasındadır:
• Astım
• Artrit
• Kolorektal kanser
• Depresyon
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
• Kronik böbrek hastalığı
• Kalp hastalığı
• HIV veya AIDS
• Akciğer kanseri
• İnme
• 2 tip diyabet
• Osteoporoz
• Çoklu skleroz
• Kistik fibroz
• Crohn hastalığı
Kronik Hastalığı Olan Kişinin Tavrı
Kronik bir hastalıkla günlük yaşamı sürdürmek zor olabilir. Bir kişiye uzun süreli bir hastalık ya da kronik hastalık tanısı konmuşsa, genellikle bu hastalıkla ilgili şu duygu durumunları yaşamaktadır:
• Soru bonbardımanı: Kronik hastalığı olan birçok kişi birçok soru ile karşı karşıya kalır. İyi niyetli olsa da, semptomları, doktor raporları veya tıbbi teorileri hakkında karşısındaki uzmanı sorularla bunaltmamak gerekir. Bu bilgileri vermek isterlerse ve vermeleri gerekiyorsa zaten verirler ve gereken testleri isterler. Bunun yerine, hastalıklarının hatırlatılmasını gerektirmeyen konuşmalar uzatılmamalıdır.
• İptal edilen planlarla baş edilme: Kronik hastalıkları olan kişiler genellikle kaçınılmaz halsizlik yaşarlar. Bu, öğle yemeği, akşam yemeği ya da mutlu saatler için enerjiye sahip olamayacakları anlamına gelmektedir. Planları iptal etmeye çağırırlarsa, anlayışlı olunmalıdır. Onlara akşam yemeği getirmeyi teklif edilmeli ve empati yapılmalıdır.
• Dinlemek isterler: Kronik bir hastalığı olan kişi için her gün farklı ve zor olabilir. Genelde, kronik bir hastalığı olan bir kişinin, karşısında sempatik onu dinleyen fakat öneride bulunmayan birine ihtiyacı vardır.
• Destek beklerler: Kronik hastalığı olan biri bir terapist veya grup terapisi seanslarına katılması konusunda teşvik edilebilir. Arkadaşları ve ailesiyle zaman geçirmesi sağlanarak destek olunabilir.
Kronik bir hastalığı olan kişiler içim yaşam zor olabilir. Fiziksel ve duygusal açıdan çok ciddi dalgalanmalar yaşayabilirler. Bununla birlikte, sağlık hizmeti sağlayıcıları, arkadaşları ve ailesinin de yardımıyla, günlük yaşamı daha konforlu ve kolay hale getiren bir tedavi planı ve yaşam tarzı değişiklikleri yapılabilir.
Kaynakça:
my.clevelandclinic.org
nimh.nih.gov/health/
apa.org
doi.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu