MERCOSUR, Güney Amerika ülkeleri tarafından kurulmuş olan bir ticari ve politik birliktir. Güney Amerika ortak pazarı olarak düşünülebilir. MERCOSUR adı, İspanyolca Güney Ortak Pazarı anlamına gelen “Mercado Comun del Sur” kelimelerinin kısaltmasından gelmektedir. MERCOSUR, 1991 yılında Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay arasında imzalanan Asuncion Anlaşması ile kurulmuştur. MERCOSUR’un kurucu dört devlet dışındaki başlıca üyeleri; Bolivya, Şili, Peru, Kolombiya, Ekvador ve Surinam’dır. Yeni Zelanda ve Meksika ise gözlemci devlet statüsünde üyedirler.
MERCOSUR kurulurken temel amaç, Güney Amerika ülkeleri arasında serbest ticareti sağlamaktı. Kurucu dört devlet, kendi aralarındaki ticaret için gümrük duvarlarını kaldırırken, bu ülkelere dışarıdan gelen her türlü mal ve hizmet için %35’lik ortak bir gümrük vergisi uygulama kararı vermişlerdir. MERCOSUR’un uzun vadeli amaçları arasında Avrupa Birliği’nde olduğu gibi Güney Amerika ülkeleri arasında ortak para birimine geçilmesi ve vizesiz serbest dolaşımı sağlamak da vardı. Ancak geçen süre içerisinde MERCOSUR Avrupa Birliği gibi politik bir birlik olmaktan ziyade, ticari bir birlik olmayı başarabilmiştir.
MERCOSUR’un merkezi Uruguay’ın Montevideo kentinde yer almaktadır. MERCOSUR’un karar alıcı ve yetkili en üst düzey organı Ortak Pazar Konseyi (Common Market Council)’dir. Ortak Pazar Konseyi’nin üyeleri, kurucu devletlerin dışişleri bakanları ve ekonomi bakanlarından oluşmaktadır. Konseyin başkanlığı 6 aylık periyotlarda ülkelerin alfabetik sıralamasına göre değişmektedir. Konsey gerekli gördüğü her zaman toplanabilmekle beraber, yılda en az bir kez toplanması gerekmektedir. MERCOSUR bünyesinde, merkezleri farklı üye devletlerde yer alan şirketlerin birbirleri ile olan uyuşmazlıklarını ele almak üzere bir ticari mahkeme de bulunmaktadır.
MERCOSUR’a kurucu devletler ile aynı statüde 2012 yılında katılan Venezuela’nın üyeliği ülkedeki demokratik uygulamalarda yaşanan sıkıntılar sebebiyle 2016 yılında askıya alınmıştır. MERCOSUR kurucu devletlerinin toplam Gayrı Safi Yurtiçi Hasılaları 2.9 trilyon dolardır. Bu da MERCOSUR’u Avrupa Birliği ve NAFTA’dan sonra dünyadaki en büyük üçüncü ticari birlik yapmaktadır. MERCOSUR’a üye olan ancak kurucu devlet statüsünde olmayan devletlerin birlik içinde karar mekanizmalarında yer alma ve oy verme hakları olmamasına rağmen, kurucu devletler ile serbest ticaret yapma hakları mevcuttur. Her ne kadar MERCOSUR üyelerinin üçüncü taraflar ile olan ticaretlerinde ortak karar alması gerekiyor olsa da, genelde uygulamalar bu şekilde olmamaktadır.
Örneğin 2011 yılında Brezilya Çin’den gelen ithal çelik için antidamping kısıtlamaları koymuş ve bu kararı alırken birliğin karar organlarına veya diğer birlik üyelerine danışmamıştır. Dolayısıyla birliğin henüz Avrupa Birliği gibi tam anlamıyla bir birlik olduğunu söylemek zordur.
MERCOSUR gelecekte dünyanın diğer büyük ticari birlikleri olan Avrupa Birliği ve NAFTA ile çeşitli ticari anlaşmalar yapmayı planlamaktadır. MERCOSUR’un geleceği ve başarısı birliğin ekonomik ve nüfus açısından en büyük üyeleri olan Arjantin ve Brezilya’nın hareket tarzlarına bağlı olacaktır.
Kaynakça:
https://www.cfr.org/backgrounder/mercosur-south-americas-fractious-trade-bloc
https://en.wikipedia.org/wiki/Mercosur
Yazar: Mehmet Umut Pişken