Kirazın anavatanının Hazar denizi, Kafkasya’nın güneyi, Kuzey ve Kuzeydoğu Anadolu olduğu bilinmektedir. Giresun ilimiz ismini bölgede yetişen, latince adı Cerasus avium olan yabani kirazlardan almıştır. Kiraz küçük, yuvarlak, parlak, koyu kırmızı ve çekirdekli bir meyvedir. Çeşidine bağlı olarak, boyutları ve lezzetleri değişkenlik gösterir. Kiraz meyvesinin renkleri sarı ile kırmızıdan neredeyse siyaha kadar değişir. Latince adı Prunus avium olan kiraz Rosaceae (gülgiller) ailesindendir. Meyvenin ortasında bir tek çekirdek bulunur. Kiraz çekirdekleri toprağa ekilerek kiraz fidanları ve ağaçları üretilir. Ticari kirazlar Prunus avium türlerin elde edilir. Tatlı kiraz çeşitlerinin çoğu yabani kirazlardan geliştirilmiştir. İlkbaharda çiçek açması için kış soğuğu gerektirir. Ağaçlar ilkbaharda, şeftalilerden hemen sonra ve elmalardan daha erken çiçek açar. Asya’da, özellikle Japonya’da, kiraz çeşitlerinin çiçekleri güzelliği ile ünlüdür.
Kirazlar, kış sıcaklıklarının çok şiddetli olmadığı ve yaz sıcaklıklarının ılımlı olduğu dünyanın her yerinde yetiştirilmektedir. 2014 yılında tatlı kirazların dünya üretimi 2.25 milyon ton olmuş ve Türkiye bu miktarın % 20’sini üretmiştir. ABD ve İran da büyük kiraz üreticileridir.
Kiraz Neden Faydalıdır?
Kiraz sadece lezzetli ve hoş bir yaz meyvesi değildir aynı zamanda besinsel faydalar da sağlar. Kiraz antosiyaninler, kuersetin, hidroksisinamatlar, potasyum, karotenoidler ve melatonin bakımından zengin, tarih öncesi zamanlardan beri tüketilen besleyici bir meyvedir. Geleneksel Çin tıbbında kan dolaşımını artırmak, cilt sağlığını geliştirmek, yorgunluk ve halsizliği azaltmak için kullanılır. Kiraz dalağı güçlendirmek, ishal gibi sindirim sorunlarını gidermek, vücudu gençleştirmek ve iştahı uyarmak için de kullanılır. Kiraz çekirdekleri geleneksel tıpta hala (çok küçük dozlarda) kullanılan boğaz, göğüs ağrısını, mide ağrısını (hatta doğum sancılarını) hafifleten prusik asit içerir. İşte mevsim boyunca daha fazla kiraz yemenin başlıca sebepleri:
Mineral Kaynağıdır
Kiraz potasyum, demir, çinko, bakır ve manganez gibi birçok mineralin iyi bir kaynağıdır. Bir bardak kiraz önerilen günlük potasyum değerinin yaklaşık yüzde 9’unu karşılar. Bu leziz meyvedeki potasyum inme riskini, hipertansiyonu ve yüksek tansiyonu, kas kramplarını azaltır ve kas gücünü artırır.
C Vitamini Kaynağıdır
Koyu kırmızı kirazlarda doğal bir antioksidan olan C vitamini bulunur. Vücutta dokuları onarması ve kollajen üretmesi için C vitamini kullanılır. C vitamini cilt sağlığını, tendonları, bağları, kan damarlarını ve kıkırdakları korumak için de önemlidir. Kirazın cilde sağladığı faydalar cildi etkileyen enflamatuar sorunları azaltma, elastikiyetini artırma ve yaşlanma belirtilerini azaltma şeklindedir. C vitamini ayrıca yaraları iyileştirmek, kemikleri ve dişleri sağlam tutmak için de gereklidir. C vitamini için önerilen alım kadınlar için 75 miligram, hamile kadınlar için 85 miligram, emziren kadınlar için 120 miligram ve erkekler için 90 miligramdır. Bir su bardağı taze koyu kırmızı (yaklaşık 21 adet) kiraz 9,7 miligram C vitamini içerir ve bu miktar yetişkinler için önerilen günlük C vitamini gereksiniminin yaklaşık %15’ini karşılar.
Yüksek Antioksidan Kaynağıdır
Kirazın en güçlü faydalarından biri antioksidan içeriği yüksek olmasıdır. Bu özelliği geleneksel tıp pratisyenleri tarafından tanınır ve gut, artrit, fibromiyalji gibi iltihaplanma ile ilgili rahatsızlıkları olan kişilere yardım etmek için kullanılır. Antioksidan denilen hücresel koruyucular yaşlanmayı yavaşlatır ve kalp hastalığı, kanser, alzheimer, diyabet ve obezite gibi kronik hastalıkları önler.
İltihabı Azaltır
Kiraz iltihaplanma önleyici gıdaların başında gelir. Antosiyaninler kiraz rengindeki koyu kırmızı rengini veren kimyasal bileşiklerdir. Toksinler ve serbest radikaller yaşlanma sürecini hızlandırabilir ve hücre ölümü ve hasarına neden olabilir. Antosiyaninler vücudun gıdaların parçalanmasıyla ortaya çıkan toksinlerden ve serbest radikallerden zarar görmesine engel 
olur ancak bu antioksidanların artrit gibi inflamatuar sorunlara karşı yararlı olabileceğini göstermek için insanlar üzerinde daha fazla araştırma yapılması gerekir.
Gözler İçin Faydalıdır
Kirazın yararlarından bir diğeri gözlere zarar veren serbest radikallerle savaşmalarıdır. Maküler dejenerasyon ve glokom serbest radikallerden ve oksidatif stresten kaynaklanır. Kiraz, makula dejenerasyonu ve göz hasarını önlemeye yardımcı olan güçlü antioksidanları nedeniyle glokom için doğal bir ilaçtır.
Artrit ve Gut Hastalığına İyi Gelir
Çeşitli çalışmalar kiraz tüketiminin osteoartrit hastaları için yararlı olduğunu göstermiştir. Bir inflamatuar artrit olan gut hastalığı, ürik asit adı verilen bir atık ürünün eklemlerde kristalleşmesi durumunda fazla ağrıya ve şişmeye neden olur. Bir çalışmada sadece iki gün boyunca kiraz tüketen gut hastalarının kiraz yemeyenlere kıyasla %35 daha düşük gut atağı yaşadığı saptanmıştır.
Diyabete Karşı Korur
Kirazlara renk veren, çok sayıda yararı olan doğal renklendiriciler olan antosiyaninlerin hayvan pankreatik hücrelerini kullanan laboratuvar çalışmalarında insülin üretimini yüzde 50 artırdığı görülmüştür. Kirazların anti-inflamatuar etkisi vücudu sağlıklı tutmaya yardımcı olur ama dahası glisemik indeksi birçok meyveden daha düşüktür. Böylece hem diyabete karşı korur hem de zaten varsa durumu yönetir. Bu yönüyle kiraz şeker hastaları için diğer birçok meyveden daha iyi bir atıştırmalıktır.
Kalp Hastalığı Riskini Düşürür
Kiraz metabolik sendromlu hastalarda, yağ ve glikozun düzenlenmesine yardımcı olmak için kullanılan reçeteli ilaçlar gibi kardiyovasküler sağlık için yararlıdır. Araştırmalar kirazın yüksek polifenol içeriği nedeniyle kan basıncını düşürmeye yardımcı olabileceğini bulmuştur.
Kolesterolü Frenler
Araştırmalar kirazın LDL olarak bilinen “kötü” tip de dahil olmak üzere toplam kolestrolün düşmesine yardımcı olabileceğini göstermiştir. Bu önemlidir çünkü kolestroldeki her %1’lik azalma kalp hastalığı riskini %2 oranında düşürür ve yüksek LDL, kalp krizi riski ile ilgili olarak özellikle endişe vericidir.
Kanser Riskini Azaltır
Kirazın bazı kanser türlerini inhibe ettiği gösterilmiştir ve kirazda bulunan siyanidin vücuttaki serbest radikal temizleme aktivitesini önemli ölçüde arttırır. Araştırmalar kirazların kanser hücrelerinin çoğalmaları için ihtiyaç duydukları proteinlere erişmelerini engelleyerek bu yararı sağlayabileceğini göstermektedir.
Yüksek Lif (Posa) İçerir
Yüksek oranda lif içeren kiraz daha tok hissettirir ve çok fazla kalori tüketme riskini, yenilen besinlerin sindirim sisteminden geçmesine yardım ederek kabızlık olasılığını azaltır. 1 bardak 
taze koyu kırmızı kiraz 2,9 gram diyet lifi içerir, bu miktar önerilen günlük miktarın yüzde 7,6’sı ile 13,8’i arasındadır. Kirazlardaki diyet lifi kolon kanseri riskini azaltmaya yardımcıdır.
Kilo Kontrolü Sağlar
Aşırı kilo alımı kanser riskini artırabilir. Diyet lifi tüketimi kilo kontrolü sağlar. Kirazların iltihaplanmayı ve stresi azaltma, kolesterol seviyelerini iyileştirme ve sağlıklı bir uyku döngüsü elde etmeye yardımcı olmaları nedeniyle göbek yağını azalttığı gösterilmiştir. Bir su bardağı taze kiraz sadece 22 gram karbonhidrat bulundurur ve 87 kaloridir ve yarım gramdan daha az yağ içerir. Yetişkinlerin her gün 1, 5- 2 bardak tüketmesi önerilir.
Hafızayı Geliştirir
Araştırmalara göre bu lezzetli meyvenin içerdiği antosiyaninler farelerde hafıza ve motor fonksiyonların iyileştirilmesine yardımcı olmaktadır. Araştırmalar kiraz yemek ile Alzheimer’ın önlenmesi arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
İyi Bir Gece Uykusu Sağlar
Melatonin, beyindeki küçük bir bez olan epifiz bezinin ürettiği bir hormondur. Bu hormon uyku ve uyanıklık döngüsünü kontrol etmeye yardımcı olur. Kiraz vücutta melatonin üretimini teşvik eden en iyi gıdalardan biridir. Kolay uyuyamayanlar yatmadan hemen önce bir avuç kiraz yemeyi düşünebilir.
Not: Vişnelerdeki melatonin seviyesi tatlı kirazlara kıyasla daha yüksektir.
Egzersiz Sonrası Ağrıyı Azaltır
Kiraz egzersizle ilgili kas ağrıları olanlar için en çok tavsiye edilen yiyeceklerden biridir ve yıllar boyunca bu özeliğiyle ilgili araştırmalar yapılmıştır. Kiraz egzersizlerden sonra ortaya çıkan ağrıları azaltır. Ayrıca hücresel aşınmaya ve egzersiz sırasında yırtılmaya karşı korur ve kas iyileşmesini destekler. Zorlu bir çalışmadan ya da yorucu bir günün ardından sabah uyanıldığında kahvaltıda da yenilebilir.
Kiraz Nasıl Tüketilebilir?
Mevsimindeyken taze kirazlar doğrudan yenilebilir, yulaf ezmesine, yoğurda, salatalara, tatlılara, içeceklere ve smoothie’lere eklenebilir, kompostosu, reçeli yapılabilir. Giresun’da kirazın kavrulmasıyla yemek yapılmaktadır. Maksimum fayda sağlamak için kirazlar koyu 
kırmızı olmalı, taze ve çiğ tüketilmeli ancak faydaları çok olsa da früktoz içerdiği için aşırıya kaçılmamalıdır. Taze kirazlar buzdolabında normal olarak birkaç hafta kalabilir. Kiraz genellikle taze olarak tüketilse de kolayca dondurulabilir. Yıkanıp kurulandıktan sonra torbalara koyularak dondurulan kirazlar bir yıla kadar saklanabilir. Dondurulmuş ve konserve edilmiş kirazlar daha düşük bir antioksidan içeriğe sahiptir. Konserve kiraz ilave şeker içerebilir.
Kirazın Olası Yan Etkileri Nelerdir?
Kiraz tüketmek yetişkinler, çocuklar, hamile veya emziren kadınlar için güvenlidir ancak kiraz yedikten sonra su içilirse midede şişkinlik ve hazımsızlık yapabilir. Olgunlaşmamış, ham kirazlar da karın ağrısı ve ishal nedeni olabilir. Kiraz nadiren de olsa hassas kişilerde alerjik reaksiyona neden olabilir. Tıbbi amaçlar için büyük dozda alınmasının tamamen güvenli olup olmadığını gösteren yeterli araştırma bulunmamaktadır. Şu anda herhangi bir ilaçla bilinen bir etkileşimi yoktur.
Kaynakça:
https://foodfacts.mercola.com
https://www.medicaldaily.com
Yazar: Müşerref Özdaş