Vertigo, sıklıkla odanın dönmesi hissi olarak ortaya çıkan sahte bir hareket hissidir. Vertigo, genellikle kişinin iç kulağı veya beyniyle ilgili sağlık sorunları (travmatik beyin hasarı veya beyin tümörü gibi) nedeniyle ortaya çıkan bir hastalık değil, bir semptomdur ve son derece yaygındır. Bu dönen odası hissi aynı zamanda migren (Vestibüler migren) sırasında veya multipl skleroz, diyabet ve Meniere hastalığı gibi durumlar nedeniyle de ortaya çıkabilir. Baş dönmesi boyundaki bir sorundan ya da bazı ilaçların yan etkisi olmasından da kaynaklanabilir. Farklı sorunlardan kaynaklanabildiği için belirtiler de birçok farklı şekilde kendini gösterebilir. Hastaların çoğunda vertigo anlıktır veya en fazla birkaç dakika sürer. Bununla birlikte, daha ciddi nedenlerden kaynaklanıyorsa gün boyu süren nöbetlere yol açabilir. Çok nadir bir durum olsa da vertigonun 24 saatten fazla sürmesi sürekli vertigonun göstergesi olabilir. Vertigonun şiddeti yalnızca kişiden kişiye değil aynı zamanda olaydan olaya da değişebilir. Hafif bir dönem herhangi bir komplikasyon ortaya çıkmadan sona erebilir. Şiddetli bir nöbet düşmeye ve yaralanmaya, bulantı ve kusmaya ve diğer sorunlara yol açabilir. Çoğu insan vertigoyu odanın döndüğü hissi olarak düşünse de, deneyimlenen duyum da farklılık gösterebilir. Oda sanki bir teknedeymiş gibi dalgalanıyor, nesneler sallanıyor, eğiliyor veya bükülüyor gibi görünebilir. Dönme elemanı yaygındır ancak gerekli değildir. Sonuç olarak, bazıları diğerlerinden daha ciddi olmak üzere çeşitli nedenlerle ortaya çıkabildiği için, vertigo yaşayanlar, resmi bir teşhis için tıp uzmanına başvurmalıdır. Uzmanlarla konuşulması gereken konulardan biri de beslenmedeki olası değişikliklerdir çünkü bazı yiyecekler vertigoyu hafifletmeye veya kötüleştirmeye yardımcı olabilir.
Beslenme Vertigo Ataklarını Nasıl Etkiler?
Bu hastalığı doğru bir şekilde yönetmek için beslenme ve vertigo arasındaki bağlantıyı anlamak önemlidir. Çoğu vertigo vakası periferik olarak kabul edilir; sorunun kaynağı iç kulaktır. Bazen vertigo merkezi olabilir veya merkezi sinir sisteminin fonksiyonuyla ilgili olabilir. Periferik vertigo (örneğin Meniere) için sıklıkla diyet değişiklikleri önerilir çünkü vücut belirli besin maddelerinden yoksunsa bağışıklık sistemi zayıf olabilir, bu da kişiyi kulak enfeksiyonlarına ve vestibüler rahatsızlıklara karşı daha savunmasız hale getirebilir. Bazı gıdalar vertigoyu tetikleyebilirken bazıları da atakların azalmasını sağlayabilir. Bu nedenle hangi yiyeceklerin tetiklediğini, hangi yiyeceklerden kaçınılması gerektiğini bilmek, bazı basit beslenme değişiklikleri yapmak vertigo belirtileri yaşayanlar için önemlidir.
Vertigoya Yardımcı Olabilen Yiyecekler
Bazı gıdaların sağlıklı bir sıvı dengesini korumaya yardımcı olduğu ve vertigo belirtilerini hafiflettiği bilinmektedir. Genel sağlığı destekleyen ve vestibüler sistemdeki olası rahatsızlıkları azaltan dengeli bir diyetin sürdürülmesi, dengenin korunması için çok önemlidir. İşte, vertigo sorunu yaşayanlara yardımcı olabilecek beslenme tavsiyeleri:
Doğru Miktarda Su
Bol miktarda sıvı içmek, sistemdeki sıvı ve elektrolit dengesini korumak için çok önemlidir. Kişi susuz kaldığında (dehidrasyon) baş dönmesi yaşayabilir, vertigo semptomları kötüleşir. Bunun bir nedeni, beynin tıpkı akciğerler, böbrekler, kaslar, dokular vb. gibi dolaşım sistemine bağlı olmasıdır. Ancak susuz kalmak dolaşım sistemini ve dolayısıyla beyni etkileyebilir. Örneğin, beyin kandan besin alır ancak beyne yeterli miktarda kan ulaşmıyorsa vertigoya bağlı baş dönmesi yaşanabilir. Bu nedenle susuz kalmamak vertigo ataklarını azaltmaya yardımcı olur. Su tüketimi genel sağlığı ve iyi sıvı alımını iyileştirebilir ancak vertigoyu hemen önleyemez veya tedavi edemez. Yeterli su içmek genel sağlık için çok önemlidir ve sağlıklı bir iç ortam yaratılmasına yardımcı olabilir, bu da vertigoyu dolaylı olarak kontrol etmeye yardım eder.
Uygun hidrasyon kişinin genel sağlığı için önemlidir fakat su alımında aşırıya kaçmak da mümkündür. Yeterince su içmemenin getirdiği sağlık sorunları sıklıkla duyulur ancak çok fazla su içmek de kötü olabilir. Çok fazla su tüketmek beyindeki besinleri ve elektrolitleri uzaklaştırabilir ve bu da baş dönmesine neden olabilir. Vertigo söz konusu olduğunda ne kadar su alındığı büyük bir fark yaratabilir. Peki, ne kadar su uygundur? Bunun cevabı, dünyanın sıcak veya nemli bir bölgesinde yaşanmasına, hamile veya emziriyor olmaya ve eğer varsa başka sağlık sorunları (mesane enfeksiyonu gibi) gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Genel olarak her gün en az 8 bardak su içerek kişilerin kendini iyi nemlendirmesi önerilir. Su içeriği yüksek, aynı zamanda vitamin ve mineral sağlayan karpuz gibi meyveler vücudu sulu tutmak ve baş dönmesini önlemek için tüketilebilir.
Meyveler
Meyveler temel besin maddeleri (vitamin ve mineraller) açısından çok zengindir. Vertigo için fayda sağlayabilecek meyveleri beslenmeye eklemek sinirleri ve kan basıncı seviyesini sakinleştirmeye, vertigo semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olabilir.
C Vitamini Açısından Zengin Meyveler
C vitamini açısından zengin olan meyveler, baş dönmesiyle birlikte gelen kötü hislerin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Bir çalışmada Japon araştırmacılar, C vitamininin Meniere hastalığı olan hastalara harika sonuçlar getirebileceğini keşfetmiştir. Meniere hastalığı vertigoya neden olan bir iç kulak rahatsızlığıdır. Hastalığı olan 22 kişinin sekiz hafta boyunca her gün 300 mg glutatyonla birlikte 600 mg C vitamini tüketmeleri istenmiştir. Tüm hastalardan 21’i baş dönmesinde olumlu iyileşme bildirmiştir. Çoğu zaman C vitamini içeren besinler denilince akla ilk gelen portakaldır. Ancak 8 adet çileğin bir portakaldan daha yüksek miktarda C vitamini içerebileceği bilinmektedir. Ayrıca çilekler, Meniere hastalığı ve baş dönmesine yardımcı olabilecek potasyum da içerir. Çilek ayrıca iyi bir antioksidan kaynağıdır, diyete eklemek manganez ve lif alımını artırmaya yardımcı olabilir, yüksek kolesterol ve/veya tansiyon gibi diğer sağlık sorunlarına da faydalı olabilir. C vitamini yüklü diğer bir meyve de ananastır.100 gram çiğ ananas 47,8 miligram C vitamini ile doludur. C vitamini içerdiği için ananas suyu vücuttaki iltihabı düşük seviyelerde tutmaya yardımcı olmak için bir alternatif olarak önerilmektedir. İyi bir C vitamini kaynağı olmasının yanı sıra, 100 gram çiğ ananas 109 miligram potasyum, 13 miligram kalsiyum ve 12 miligram magnezyum içerir. Ananas, sindirime yardımcı olabilen ve kansere yakalanma olasılığını azaltmanın olası bir yolu olarak araştırılan, anti-inflamatuar özellikleriyle bilinen bir enzim olan bromelain içerir. Bununla birlikte, herhangi bir kişinin ananasa alerjisi olabilir. Aslında, lateks alerjisi olan birisi, bu meyveye karşı da alerjik reaksiyon gösterebilir. Ahududu, böğürtlen, karadut, yaban mersini ve guava gibi birçok meyve de C vitamini içerir.
Not: Turunçgiller asidik yapıda olduklarından mide asidini artırır. Bu artış mide bulantısına sebep olabilir, vertigo semptomlarını tetikleyebilir. Örneğin, portakal suyu içmek kan basıncını düşürür çünkü kalp atardamarlarına kan akışını iyileştirme ve dolayısıyla kan basıncı seviyelerini düşürme yeteneğine sahiptir. Hipertansiyon (yüksek tansiyon) semptomları olan ve ilaçla tedavi edilmesi gereken aterosklerotik hastalığı olan 24 hasta üzerinde yapılan bir araştırma, 6 hafta boyunca günde yaklaşık 2 bardak portakal suyu içmenin kan basıncında düşüşe neden olduğunu göstermiştir. Bu nedenle düşük tansiyon sorunu yaşayan kişilerde baş dönmeleri görülebileceği için portakal suyu uygun bir seçim değildir. Vertigo belirtisi olan kişilerin portakal ve portakal suyu tükettiklerinde baş dönmesi hissi yaşaması veya artışı söz konusuysa beslenmelerinden portakal, mandalina, greyfurt, limon gibi meyveleri çıkarmaları gerekebilir.
Potasyum İçeren Meyveler
İç kulakta çok fazla sıvı olması vertigoya neden olabilir. Sıvı birikmesi, Ménière hastalığının bir özelliğidir. Potasyum vücuttaki sıvı regülasyonunda (düzenlemesine) rol oynayan önemli bir mineraldir. Ayrıca potasyum vazodilatör görevi de görür, yani kan damarı duvarlarındaki gerilimi azaltır. Bu nedenle potasyum açısından zengin meyvelerin tüketilmesi vertigo belirtilerinin azalması konusunda yardımcı olabilir. Muz, üzüm, şeftali ve kayısı gibi meyveler bol miktarda potasyum içerir. Vücut sıvılarının düzenlenmesiyle olan bağlantısının yanı sıra, diyete potasyum eklemeyi gerektirebilecek başka bir neden daha vardır. Diüretikler bazen vertigoyu tedavi etmek için kullanılır, ancak vücutta daha düşük potasyum seviyelerine yol açabilir. Bu nedenle özellikle muz gibi potasyum zengini bir meyve yemek potasyum kaybını dengelemeye yardımcı olabilir. Ek olarak, potasyum kaslar, sinirler ve genel sağlık için önemli bir besindir.
Demir İçeren Meyveler
Anemi vertigoya neden olabilecek hastalıklar arasındadır. Durum demir eksikliğinden kaynaklanır. Anemik insanlar sıklıkla baygınlık ve baş dönmesi hissederler. Baş dönmesi anemiden kaynaklanıyorsa demir içeren meyveler beslenmeye eklenmelidir. Yukarıda belirtilen, C vitamin ve potasyum içeren meyveler (çilek, üzüm, mandalina, portakal, kayısı, şeftali, karadut, böğürtlen, ahududu gibi) aynı zamanda yüksek miktarda demir içerir. Özellikle kuru üzümde, kuru kayısıda demir oranı yüksektir. Beslenmeye elma da eklenebilir. Elmalar iyi bir lif ve çeşitli vitamin kaynağıdır ve demir eksikliğinden kaynaklanıyorsa vertigo tedavisinde yardımcı olabilir.
B3 Vitamini (Niasin) İçeren Meyveler
B3 vitamininin en ufak bir eksikliği bile kaygıya, uykusuzluğa, depresyona ve sinirliliğe neden olabilir. Bu koşullar baş dönmesini veya vertigoyu tetikleyebilir. Bu nedenle vertigodan kaçınmak için avokado gibi meyveler seçilmelidir. Avokado sağlıklı yağlar, B3 vitamini ve mineraller açısından zengindir. İncir, hurma, muz gibi bazı meyveler de B3 vitaminine sahiptir. Bu meyveleri diyete dahil etmek vertigoyla savaşmaya yardımcı olabilir.
Zencefil
Zencefil, bulantı, kusma ve baş dönmesi gibi semptomları hafiflettiği bilinen harika bir bitkidir. Balıkçıların deniz tutmasını önlemek için zencefil kökü çiğnediği söylenir. Bir kişi vertigo olduğunda, dünya onun etrafında hareket ediyor gibi görünür. Bilim insanları zencefilin deniz tutması için potansiyel bir tedavi olduğunu araştırırken aynı zamanda vertigoya da yardımcı olabileceğini keşfetmişlerdir. Örneğin, 80 donanma öğrencisinin katıldığı bir çalışmada, zencefil kökünün vertigo, bulantı ve kusmayı bastırarak kısmen deniz tutmasına yardımcı olduğu bulunmuştur. Taşıt tutması ile ilgili başka bir çalışma özellikle vertigoya odaklanmış ve zencefilin vertigo tedavisine yardımcı olabileceği sonucuna varmıştır. Bununla birlikte, bu çalışmanın yalnızca sekiz katılımcıyı kapsadığını ve yalnızca iç kulakla ilişkili vertigoya odaklandığını belirtmek önemlidir. Yine de zencefil sekiz deneğin hepsinde yararlı olmuştur. Vertigo veya taşıt tutması hastalığı olanların mutlaka zencefil kökü çiğnemesi gerekmez. Çaya zencefil tozu ya da rendelenmiş zencefil kökü eklemek de bir seçenektir. Ayrıca zencefil ve deniz tutmasını araştıran bir araştırmacı sade, kuru zencefil yemenin yemek borusuna zarar verebileceğini belirtmiştir.
Kuruyemişler
Kuruyemişler, semptomları hafifletmeye ve gün boyu enerjik kalmaya yardımcı olan sağlıklı yağlar, E, A ve B vitaminleri açısından harika bir kaynaktır. Badem, ceviz, fındık, yer fıstığı özellikle B vitamini açısından zengindir. B vitamini, serbest radikallerin sinirler ve beyin üzerindeki olumsuz etkilerini engelleyen üstün bir antioksidandır. B vitamini eksikliği olan hastalar sıklıkla baş dönmesi belirtileriyle karşı karşıya kalır. Bu nedenle tek başına bir atıştırmalık olarak bir avuç kuruyemiş tüketmek vertigoyu rahatlatabilir. Kabuklu kuruyemişler demir de içerir.
Yeşil Yapraklı Sebzeler
Anemik kadınlar daha fazla baş dönmesi atakları geçirme eğilimindedir. Bu nedenle yeşil yapraklı sebzeler gibi demir açısından zengin besinlerin tüketilmesi tavsiye edilir. Normal öğüne en az bir porsiyon kuşkonmaz, brokoli ve başka yeşil sebzelerin eklenmesi önerilir. Biber, bakla, mercimek ve fasulye de tercih edilebilir. Sebzeler aynı zamanda C,A ve B vitaminlerine de sahiptir. Bu nedenle vertigo semptomlarını azaltmanın yanı sıra genel sağlık için birçok fayda sağlar.
Yumurta
Vertigonun Meniere hastalığı ve vestibüler migren gibi farklı nedenleri olsa da bir kişinin aniden odanın döndüğünü hissetmesinin son derece yaygın bir nedeni, iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) olarak bilinen bir durumdur. Elbette, vertigonun nedeni her zaman bir tıp uzmanına teşhis ettirilmelidir. Bununla birlikte, bu sağlık sorununun potansiyel belirtileri vardır. BPPV’si olan bir kişide başını hareket ettirmenin bir vertigo nöbetine yol açması çok muhtemeldir. Bunun nedeni, kulağın içinde yerinden çıkabilen küçük kristaller olmasıdır. Bu olduğunda vücudu uzanma veya başı yukarı kaldırma gibi basit hareketlere karşı daha hassas hale getirebilirler.
Bir araştırma, yeterince D vitamini almamanın BPPV semptomlarını daha şiddetli hale getirebileceğine dair kanıtlar bulmuştur. Neyse ki, yumurta ve özellikle de yumurta sarısı bu vitamin için iyi bir kaynaktır. BPPV’si olan kişiler normal yemek planında bir değişiklik yapmadan, yumurta eklemeden önce yine de bir sağlık uzmanına danışmalıdır. BPPV dostu bir menü hazırlamaya çalışmadan önce D vitamininin düşük olup olmadığı (ve ne kadar düşük olduğu) tıbbi bir uzmana kontrol ettirilmelidir.
Yağsız Proteinler
Derisi soyulmuş ya da çıkarılmış tavuk ile balık ve kinoa gibi gıdalar enerji seviyelerini korumaya ve vertigo semptomlarını hafifletmeye yardımcı olan sağlıklı ve yağsız bir protein kaynaklarıdır. Yumurta da bu gruba dahil edilebilir.
Balık ve Kabuklu Deniz Ürünleri
Bazı vitaminlerin yeterli alınmaması ilk etapta vertigonun nedeni olabilir. Bu nedenle balık ve kabuklu deniz ürünlerinde bulunan bazı besin maddeleri vertigo yaşayanlar için faydalı olabilir. Kobalamin (diğer adıyla B12 vitamini) genel sağlık için çok önemlidir. Sinirlerin, kanın ve hatta DNA’nın bile bu vitamine ihtiyacı vardır. Dolayısıyla, eğer B12 vitamini eksikliği varsa (ki bu, beslenmede bu vitaminden yeterli miktarda bulunmaması durumunda ortaya çıkabilir), vertigo da dahil olmak üzere bir takım semptomlara neden olabilir. Neyse ki istiridye ve balık B12 alımını artırmaya yardımcı olabilir. Kabuklu deniz ürünlerini sevmeyenler uskumru gibi bir balığı tercih edebilir. B12 vitamininin yanı sıra, Omega-3 de çok yararlıdır. Omega-3 yağ asitleri açısından zengin gıdalar tüketmek vertigonun bir başka nedeni olan Meniere hastalığına yardımcı olabilir. Morina, pisi balığı ve somon gibi balıkların hepsi iyi bir omega-3 kaynağıdır.
Kaçınılması Gereken Yiyecekler
Vertigoyu yönetmek için en önemli şey uygun beslenmeyi denemek ve dikkatle beslenme alışkanlıklarını uygulamaktır. Özellikle yaygın tetikleyici olan, kişinin yemeyi sınırlaması veya tamamen tüketmemesi gereken belirli gıdalar vardır. Bireysel tetikleyiciler farklılık gösterse de, çeşitli yiyecek grupları sıklıkla vertigo semptomlarının başlangıcı veya alevlenmesiyle bağlantılıdır. Vertigo hastaları belirli tetikleyici gıdaları tanıyıp bunlardan kaçınarak semptomlarının sıklığını ve şiddetini, günlük yaşam üzerindeki etkisini azaltabilirler. Aşağıdaki yiyeceklerden kaçınılmalıdır:
Yüksek Sodyumlu Gıdalar
Sodyum vertigoyu tetikleyebilecek ana maddelerden biridir. Tuzlu gıdalar vücuttaki önemli bir sodyum kaynağıdır. Tuz, vücudun tuttuğu sıvı miktarını düzenlemeye yardımcı olur. Vücut, sodyum ya da tuz seviyeleri yüksek olduğunda, sodyum konsantrasyonunu seyreltmek için su tutar, bu da fazla sıvı tutulmasına neden olur. Kan hacmi ve basıncı artarak genel olarak dolaşımı ve dengeyi etkileyebilir. Dengeyi ve uzamsal yönelimi düzenleyen iç kulak, sıvı seviyelerindeki değişikliklere karşı özellikle hassas olduğundan, vertigo hastalarında sıvı dengesindeki bu bozulmaya bağlı semptomlar görülebilir. Yüksek sodyum tüketimi, aşırı sıvı tutulumuna yol açarak iç kulağın hassas yapılarında bir dengesizliğe, belki de basıncın artmasına veya sıvı dolu kanallarda bozulmalara neden olabilir. Bu bozulmalar (iç kulaktaki sıvı birikmesi) işitme ve denge ile ilgili sinyallerin beyne iletilmesini engelleyerek baş dönmesi ve denge kaybı gibi vertigo semptomlarına neden olabilir. Bu nedenle sodyum alımının azaltılması, düzeyinin düşürülmesi atak sıklığının azaltılması açısından vertigo sorunu olan kişiler için önemlidir Ancak öğünlerde ve atıştırmalıklarda tuzu ve sodyumu azaltmak göründüğü kadar kolay olmayabilir. Beslenmedeki sodyumun %70’inden fazlası yemeğe bir miktar sofra tuzu eklenmesinden değil, paketlenmiş ve işlenmiş gıda ürünlerinden kaynaklanmaktadır. Buna ekmekler, normal ve diyet gazlı içecekler, şarküteri ürünleri, cips, çubuk kraker gibi krakerler, patlamış mısır, turşu, konserve yiyecekler, mısır gevreği gibi kahvaltılık gevrekler, peynir ve dondurulmuş gıdalar, ve fast food gibi yüksek miktarda sodyum (tuz) içeren yiyecekler dahildir. Örneğin, bir “Big Mac” hamburger menüsünde yaklaşık 1000 mg sodyum bulunur ve bu, eğer patates kızartması yoksa geçerlidir.
Kafein ve Uyarıcılar
Enerji içecekleri, kahve ve diğer uyarıcı açısından zengin içeceklerin tüketimi kan basıncında, kalp atış hızında ve uyanıklıkta artışa neden olabilir ve bu da vertigo semptomlarını şiddetlendirebilir. Tamamen uzak durmak her zaman gerekli olmasa da vertigo yaşayanların çay, kahve, enerji içecekleri, alkolsüz, gazlı içecekleri veya meşrubatları en aza indirmesi veya sınırlandırması tavsiye edilir. Kafeinsiz içecekler, bitki çayları, su, süt ve az şekerli meyve suları gibi kafeinsiz alternatifler, dengeleri bozmadan veya baş dönmesi hissetmeden en sevdiği içeceklerin tadını çıkarmak isteyenler için iyi bir seçenek olabilir.
Çikolata da kafein içeren tatlı, çok sevilen bir atıştırmalıktır. Çikolata bir vestibüler migren tetikleyicisidir. Vestibüler migren denge sorunları, dezoryantasyon (oryantasyon veya yönelim bozukluğu), baş dönmesi, bulantı ve kusma gibi çok çeşitli semptomlara neden olabilir. Bu tür migreni olan bir hasta aynı zamanda seslere ve harekete karşı daha duyarlı hale gelebilir. Örneğin, bir süpermarket reyonunda yürürken başlarını en üst rafa doğru çevirdiklerinde baş dönmesi veya mide bulantısı hissedilebilir. Bu nedenle, en sevilen yiyeceklerden biri olan çikolatanın baş dönmesine neden olduğundan şüphe ediliyorsa, bir yemek günlüğü tutulabilir ve onun diyetten çıkarılması denenebilir.
İşlenmiş Gıdalar ve Katkı Maddeleri
Birçok işlenmiş gıdada monosodyum glutamat (MSG), yapay tatlandırıcılar, yapay renkler ve lezzet arttırıcılar gibi kimyasallar bulunmaktadır. İşlenmiş gıdalarda, çorbalarda ve baharat karışımlarında sıklıkla bulunan MSG, migrenle ilişkilendirilmiştir ve bazı vertigo semptomlarını kötüleştirebilir.
Şekersiz ürünlerde sıklıkla kullanılan şekerden 200 kat daha tatlı olan aspartam, sukraloz ve sakarin gibi yapay tatlandırıcılar nörotoksik etkilere sahip olabilir ve hassas kişilerde vertigo semptomlarını şiddetlendirebilir. Aspartam tüketimiyle ilgili endişeler vücut tarafından işlenirken bir kısmının metanole dönüşmesinden kaynaklanır. Metanolün kişinin sağlığı için potansiyel olarak kötü olduğu konusunda endişeler vardır. Bu nedenle bireyin aspartamda bulunan bir amino asidi parçalamakta sorun yaşadığı bir bozukluk olan fenilketonürisi (PKU) olan kişiler hariç, aspartamın genel nüfus için güvenli olduğunu kabul edildiğini belirtmek önemlidir. Bununla birlikte vestibüler migren geçiren birinin aspartam içerenler gibi potansiyel tetikleyici gıdaları kesmesi gerekebilir. Bir ürünün aspartam içerip içermediğinden emin olmayanlar “şekersiz”, “sıfır şeker”, “azaltılmış şeker” ve “light” gibi birkaç anahtar kelime ve kelime öbeğine dikkat etmelidir. Ancak gerçekten emin olmak isteyenler Besin Değerleri Etiketini kontrol etmelidir. Aspartam içerebilecek yiyecekler (nasıl yapıldıklarına bağlı olarak) arasında sakızlar, gazlı içecekler, salata sosları, şekerlemeler, dondurmalar ve ketçaplar bulunur. Vertigosu olan bireyler, işlenmiş gıda alımlarını sınırlandırarak ve katkı maddelerinin farkında olarak vertigo semptomlarını tetikleme veya şiddetlendirme risklerini azaltabilirler. Tam, taze gıdaları seçerek ve doğal bileşenlerle yemekler yaparak daha sağlıklı ve daha vertigo dostu bir beslenme stratejisi elde edilebilir.
Yüksek Şekerli Gıdalar
Çoğu insan gazlı içecek, sporcu içecekleri, enerji içecekleri ve şekerli meyve suyu veya çay gibi içecekler yoluyla oldukça fazla şeker alır. Şeker de tuz gibi fazla sıvı tutulmasına neden olabilir. Bunun nedeni, çok miktarda şeker tüketildiğinde ortaya çıkan bir domino etkisidir. Temel olarak, şeker bir insülin tepkisini tetikler, bu da vücudun daha fazla sodyum ve dolayısıyla daha fazla su tutmasına, dolayısıyla baş ağrısına ve vertigo semptomlarına yol açabilir. Özellikle, yüksek fruktozlu mısır şurubu, bal, şekerleme, dondurma, pişmiş ürünler (kekler, muffinler, turtalar, kurabiyeler), çikolata ve sofra şekeri gibi basit şekerler, vertigo için iyi seçimler olmayabilir. Tatlı yeme ihtiyacı farklı şekillerde giderilebilir. Taze meyveler tatlıdır ve düşük miktarda sodyum içerir. Tatlı patates gibi yiyecekler daha fazla miktarda kompleks (karmaşık) şeker içerir ve bu daha iyi bir seçim olabilir. Bununla birlikte, diyete herhangi bir ekleme veya çıkarma yapmadan önce daima bir doktorla konuşulmalıdır.
Bazı Peynirler
Vertigo ve migren semptomlarının bir arada görülebileceğine ve belirli gıdaların her iki duruma da yol açabileceğine dair yeterli kanıt bulunmaktadır. Vücudun immünolojik tepkisinde rol oynayan bir kimyasal olan histaminin bazı kişilerde migrene neden olduğu gösterilmiştir. Yıllanmış, olgunlaştırılmış peynirler (çedar, Stilton, Brie ve Camembert gibi), kurutulmuş, füme etler, fermente yemekler, salamura gıdalar ve çeşitli deniz ürünlerinde histamin oranı yüksektir. Bu gıdaların alımını sınırlandırmak baş ağrısı olasılığını azaltmaya ve vertigo semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Peyniri seven ancak migren ve baş dönmesi riskini göze almak istemeyenler için ricotta, krem peynir, Amerikan peyniri ve köy peyniri gibi peynirler gibi seçenekler vardır. Peynirin bir tetikleyici olup olmadığından emin olmayanlar, bir günlük tutmaya başlayabilir ve hangi peynirleri yediğini, ne zaman migren ve baş dönmesi nöbetleri geçirdiğini not edebilir.
Tiramin Açısından Zengin Gıdalar
Tiramin bir amino asittir, vestibüler migren de dahil olmak üzere yaygın bir migren tetikleyicisi olarak bilinir. Migrenle ilişkili vertigo yaşayanlar için, büyük miktarlarda tiramin amino asit içeren gıdaları azaltmak iyi bir fikir olabilir. Tiramin, norepinefrin adı verilen, kan damarlarını daraltan, kan basıncını değiştiren ve baş ağrılarına yol açabilen bir kimyasalın (nörotransmitter ) daha fazla üretilmesine neden olabilir. Tiramin açısından zengin yemekler, hassas kişilerde kan basıncında ani değişimlere neden olabildiği için iç kulaktaki hassas dengeyi bozabilir ve vertigo semptomlarına neden olabilir. Tiramin duyarlılığı kişiden kişiye değişir ve vertigo yaşayan herkesin buna duyarlı olmayabilir. Tavuk ciğeri, sucuk, sosis, salam, füme etler, ekşi krema, yoğurt, salamura balık, eski, olgunlaşmış peynirler (Küflü peynirler, eski çedar peyniri, Camember, parmesan, provolon, mozzarella veya İsviçre peyniri gibi), çikolata, muz, turunçgiller gibi gıdalarda bulunur. Tekrarlayan migreni olan hastalar yüksek konsantrasyonda tiramin içeren bu gıdalardan uzak durmalıdır. Bir gıda günlüğü tutmak ve kişinin tiramin oranı yüksek yemeklere verdiği tepkileri takip etmek, spesifik tetikleyicilerin belirlenmesine yardımcı olabilir ve tiraminin vertigo semptomlarının şiddetlenmesine katkıda bulunup bulunmadığını ortaya çıkarabilir.
Süt Ürünleri
Bazı süt ürünlerinde, özellikle de yıllanmış ve fermente edilmiş türlerinde daha fazla miktarda tiramin ve histamin bulunur. Bu maddeler migren başlangıcıyla ilişkilendirilmiştir ve hassas kişilerde vertigo semptomları üzerinde etkili olabilir. Yüksek miktarda tiramin ve histamin içeren süt ürünleri arasında yıllanmış peynirler, yoğurt ve bazı kültürlü süt ürünleri bulunmaktadır. Kişiye bağlı olarak sütün vertigo belirtileri üzerinde farklı etkileri olabilir. Bazı vertigo hastaları herhangi bir olumsuz yan etki yaşamadan süt tüketebilirken, diğerleri laktoz intoleransı ile de mücadele eder; bu da sistemlerinin süt ve diğer süt ürünlerindeki şeker olan laktozu parçalamakta zorluk çektiği anlamına gelir. Süt ürünleri tüketimi kabızlık, şişkinlik, gaz ve ishal gibi gastrointestinal sıkıntılara neden olabilir. Bu sindirim sorunları dolaylı olarak vestibüler sistemi etkileyerek vertigo semptomlarını şiddetlendirebilir. Süt ya da süt ürünleri bazı kişilerde olası alerjilerin semptomlarını da kötüleştirebilir.
Alkol
Metabolitleri beyin ve iç kulak için toksik olan alkolün tüketimi migren, mide bulantısı, denge sorunları ve baş dönmesi gibi semptomları tetikleyebilir. Dengeyi ve uzamsal yönelimi korumaktan sorumlu olan vestibüler sistem alkolden etkilenebilir. Alkolün merkezi sinir sistemini yavaşlatıcı etkileri, iç kulağın beyinle iletişim kurma ve düzgün çalışma yeteneğini etkileyerek vertigo semptomlarına neden olabilir. Bir idrar söktürücü olarak alkol, idrar çıkışını artırarak bedensel sıvı kaybını (dehidrasyon) teşvik eder. Dehidrasyon, iç kulaktaki sıvı dengesini değiştirerek bozulmalara ve vertigo semptomlarına neden olabilir. Alkolün sebep olduğu vertigo semptomlarını azaltmak için ölçülü içmek veya tamamen içmekten kaçınmak en iyisidir. Eğer alkol tüketimi tercih ediliyorsa, bunun ölçülü bir şekilde yapılması ve tolerans seviyesine dikkat edilmesi tavsiye edilir.
Baharatlı Gıdalar
Acı biber veya acı soslar gibi baharatlı yiyeceklerin tüketilmesi kan damarlarının genişlemesine ve kan dolaşımının artmasına neden olabilir. Denge ve dengenin korunması için gerekli olan iç kulağa giden kan akışı bu genişlemeden etkilenebilir. Kapsaisin ve diğer baharatlı maddeler, ağrı ve ısı duygularını ileten nöronları aktive edebilir. Bu sinir uyarımı vestibüler sistemi etkileyerek vertigo, baş dönmesi veya dönme hissine neden olabilir.
Yağlar ve Kızarmış Gıdalar
Yağ oranı yüksek diyetler, özellikle de sağlıksız doymuş ve trans yağlar içerenler, kardiyovasküler sorunların başlamasını hızlandırabilir. Bu yağlar kolesterol seviyelerini yükseltme, kan damarlarını tıkama ve hatta denge ve dengeyi korumak için gerekli olan iç kulağa yeterli kan akışını bozma yeteneğine sahiptir. Kızartılmış ve işlenmiş gıdalardaki trans yağlar ve omega-6 yağ asitleri gibi sağlıksız yağlar vücutta enflamasyona (iltihaplanmaya) neden olabilir. Kronik inflamasyon dokuları, kan damarlarını ve sinirleri etkileyerek vertigo semptomlarına ve genel denge sorunlarına katkıda bulunabilir. Asit reflüsü, hazımsızlık ve şişkinlik, zararlı yağ oranı yüksek kızarmış yemeklerden kaynaklanan gastrointestinal (mide-bağırsak) problemlerdir. Bu gastrointestinal problemler dolaylı olarak vestibüler sistemi etkileyebilir ve vertigo semptomlarını şiddetlendirebilir.
Salisilat İçeren Gıdalar
Çok sayıda meyve, sebze, ot ve baharat salisilat içerir. Salisilatlar, haşereleri uzaklaştırmak da dahil olmak üzere çeşitli amaçlar için organik bitki bileşikleri olarak iş görürler. Salisilatlar bazı insanlarda hassasiyete veya intoleransa, salisilat bakımından zengin gıdaların tüketilmesi ise vertigoya neden olabilir veya kötüleştirebilir. Meyveler, turunçgiller, domates, biber, üzüm, kiraz ve köri tozu, kırmızı biber ve tarçın dahil olmak üzere bazı otlar ve baharatlar salisilat bakımından yüksektir. Herkesin salisilatlara farklı tepki verdiği unutulmamalıdır. Bazı insanlar herhangi bir olumsuz etki yaşamadan belirli bir düzeydeki salisilatı tolere edebilirler.
Sonuç
Vertigonun kesin nedeni hala belli olmasa da bu durum kadınlarda daha yaygındır. Beslenme ve vertigo arasındaki bağlantıyı anlamak, semptomları azaltmak ve dengeyi yeniden sağlamak için akıllıca kararlar verilmesine yardımcı olabilir. Genetik, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin yanı sıra beslenme alışkanlıkları, dönme veya dengesizlik hissi ile karakterize edilen vertigoyu etkileyebilir. Birçok çalışma, diyette ayarlama yapmanın migren ve vertigo ataklarının olasılığını ve yoğunluğunu azaltabileceğini ortaya koymaktadır. Bazı kişiler yemek yemedikleri takdirde semptomlarının kötüleştiğini belirtirler, bu da oruç tutmanın ve öğün atlamanın atakların şiddetini artırabileceğini ortaya koyar. Yüksek sodyumlu gıdalardan kaçınarak, kafein ve uyarıcı alımını azaltarak, işlenmiş gıdaları ve katkı maddelerini en aza indirerek, migrene neden olan gıdaların farkında olarak, alkol, baharatlı gıdalar, süt ürünleri ve yağlar hakkında bilinçli kararlar alarak vertigo semptomlarını yönetmek için proaktif önlemler alınabilir. Diyet değişiklikleri kişiye özel olmalıdır ve tavsiye için diyetisyenlere veya sağlık uzmanlarına danışılmalıdır. Dengeli ve vertigo dostu bir diyet uygulayarak genel yaşam kalitesi artırılabilir ve denge üzerindeki kontrol yeniden kazanılabilir.
Vertigoya Karşı Diğer Yöntemler
Vertiyoya karşı uygulanabilecek beslenme önerileri dışında denenebilecek başka yöntemler de vardır. Bunlara aşağıda değinilmiştir.
Takviyeler
Meyve ve sebze yemenin yanı sıra bağışıklık sisteminizi güçlendirmek ve vertigoya neden olan durumlardan kaçınmak için vitamin takviyeleri alınabilir. Takviyeler daha dengeli ve semptomsuz hissedilmesine yardımcı olabilir.
Stres Azaltma Teknikleri
Aşırı stres kişileri vertigoya daha yatkın hale getirir veya mevcut atakları daha da kötüleştirebilir. Meditasyon, yürüyüş, yoga, yatmadan önce sıcak bir banyo yapmak veya masaj yaptırmak gibi sağlıklı stresle başa çıkma mekanizmaları uygulanabilir.
Güneş Işığı
D vitamini eksikliği pozisyonel vertigoyu daha da kötüleştirebilir. Biraz güneş ışığı almak D vitamini seviyesini yükseltmeye yardımcı olabilir. Güneş ışığı UVB ışınları içerir ve doğrudan cilde temas etmesi D vitamini üretilmesine yardımcı olabilir.
İyi Bir Gece Uykusu
Yeterli uyku eksikliği vertigoyu tetikleyebilir. Her gece ortalama 7-8 saat arasında tam ve dinlendirici bir uyku gereklidir. Ayrıca yatakta nasıl hareket edildiğine de dikkat edilmelidir. Vertigo atağı geçirme şansını en aza indirmek için konum çok hızlı değiştirilmemelidir. Başa ve kulaklara yeni konuma uyum sağlaması için yeterli zaman tanınmalıdır.
Kanalit Yeniden Konumlandırma Manevraları
İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo, küçük kalsiyum kristallerinin iç kulağın yanlış bölgesine yer değiştirmesinden kaynaklanır. Manevralar, vertigo belirtilerini hafifletmek için bu kulak kristallerinin yeniden konumlandırılmasına yardımcı olabilir. Epley manevrası, sıklıkla kullanılan kanalit yeniden konumlandırma manevrasıdır.
Vestibüler Rehabilitasyon Tedavisi
Vestibüler rehabilitasyon, vestibüler sistem gibi denge duygusundan sorumlu organları iyileştiren bir fizik tedavi şeklidir. Bu terapi, el-göz koordinasyonunu, kas gücünü, denge duygusunu ve dayanıklılığı geliştirmeye yönelik egzersizleri içerir.
Üst Servikal Kayropraktik
Üst servikal kayropraktik bakımı adı verilen modern bir kayropraktik uygulama oldukça önemlidir. Bu alternatif tedavi şekli omurganın en üstteki kemiklerine odaklanır. Üst servikal omurga (boyun) sıklıkla vertigonun ve bununla ilişkili durumların kaynağıdır. Boyun kemiklerinden biri (C1 veya C2 omurları) hizadan çıktığında, iç kulak sıvısının uygun olmayan şekilde boşaltılmasına ve beyin sapı arızasına yol açabilir. Üst servikal kiropraktörler, kemiklerin doğru pozisyonlarına dönmesini teşvik eden doğal bir yöntem kullanarak yanlış hizalamayı düzeltir. Teknik, üst servikal omurganın doğru şekilde hizalanmasını sağlamak için son derece hassas, yumuşak ve güvenlidir. Özellikle vertigo ataklarının nedeninin boyundaki yanlış hizalama olduğundan şüphe duyuluyorsa ve vertigonun kalıcı olarak nasıl tedavi edileceği sorusunun cevabı isteniyorsa, mümkün olan en kısa sürede bir üst servikal kayropraktöre danışılmalıdır. Bir muayene ile üst servikal yanlış hizalamanın olup olmadığı ortaya çıkarılabilir.
Kaynakça:
https://longevity.technology/lifestyle/10-foods-to-avoid-if-you-suffer-from-vertigo/
https://www.netmeds.com/health-library/post/diet-for-vertigo-patients-foods-you-should-eat-and-avoid-to-control-dizziness
https://www.healthdigest.com/928987/foods-to-eat-and-to-avoid-for-vertigo/
https://uppercervicalawareness.com/what-fruits-help-with-vertigo/
https://asyakbb.com/vertigoyu-tetikleyen-yiyecekler/
https://emelugur.com/vertigoda-beslenme.html
Yazar: Müşerref ÖZDAŞ