Süngerler, sucul, çoğunlukla denizci hayvanlardır. Larvaları silli ve serbest yüzücü olmalarına karşın erginleri daima sesildir (belirli bir noktaya bağlı olarak yaşayan); ekseriyetle kayalara, kabuklara ya da su içerisine batmış diğer cisimler üzerine kendilerini tesbit ederler. Çok hücrelidirler; fakat çok hücreli hayvanlarda genel olarak görülen özelliklerin çok azına sahiptirler. Örneğin, ne sindirim sistemleri, ne sinir sistemleri ne de dolaşım sistemleri vardır.
Gerçekte, herhangi bir organa sahip olmadıkları gibi doku farklılaşması da belirgin değildir. Böylece, süngerler, alglerdekini hatırlatan çok düşük organizasyon düzeyi göstermektedirler.
Bir süngerin vücudu, delikli bir torba gibidir. Duvarı üç tabakadan oluşmuştur: Yassılaşmış epitel hücrelerinden oluşmuş dış tabaka, gezici ameboyit hücrelerin içinde dolaştığı jelatinimsi orta tabaka ve kamçılı hücrelerden oluşan iç tabaka. Kamçılı hücrelerin kaidesinin oldukça zarif bir yakayla çevrili olması, nadir görülen bir durumdur ve bu hücrelere yaka hücreleri (koanosit) adı verilir.
Süngerin duvarı, her biri tek bir por hücresiyle çevrilmiş olan çok sayıda delik vasıtasıyla delinmiştir. Su, delikten geçerek merkezi boşluğa (sponjosöl) girer ve vücudun sonundaki büyük delikten dışarı akar; su akıntısı, yaka hücrelerinin kamçılarının çırpılmasıyla artırılır. Yaka hücreleri daha yüksek metabolik hız, daha hızlı büyüme ve hızlı üremeyi olası kılar. Su akıntısıyla getirilen mikroskobik besin partikülleri yaka hücrelerine yapışır ve onlar tarafından yutulur; bu besinler, yaka hücrelerinin besin kofullar içerisinde sindirilebilir ya da sindirilmek için ameboyit hücrelere iletilir. Su akıntısı ile hücrelere oksijen de getirilerek karbondioksit ve azotlu atıklar (büyük ölçüde amonyak) dışarıya taşınır. Azotlu atıklar, proteinli beslenmenin sonucunda ortaya çıkar ve karnivor bitkilerin birkaç türü dışında bu atıklar, fotosentez yapıcılar için bir sorun oluşturmaz.
Alglerde de olduğu gibi, çevredeki su ve bu organizmaların ince dokuya sahip olmaları, süngerlerde organ oluşumunu gereksiz kılmıştır. Süngerler, ameboyit hücrelerin salgıladığı kendilerine özgü bir iç iskelete sahiptir. Bu iskelet, ya kristal spiküllerden ya protein fibrillerden ya da her ikisinden meydana gelmiştir. Spiküller, kalsiyum karbonattan ya da silisli maddelerden (genellikle silisik asit) yapılmıştır. Bunların kimyasal bileşimi ve biçimleri süngerlerin sınıflandırılması için temel oluşturur. Banyo süngerlerinin (Spongia) lifli iskeletleri temizlenir ve birçok yerde kullanılmak üzere satılır. Canlı banyo süngerleri, bildik ticari nesnelere çok az benzerlik gösterir; daha ziyade bir karaciğer parçasını andırır.
Serbest yaşayan kamçılı tek hücrelilerden bazıları yakalı olup süngerlerin yaka hücrelerine yakından benzerlik gösterir. Bu hücreler, başka hiçbir organizmada bulunmaz. Bu nedenle birçok biyolog, süngerlerin yakalı kamçılılardan türediğini düşünür. Buna karşılık olarak, diğer bazı biyologlar ise, sünger larvalarının hücrelerinde yaka bulunmadığına işaret ederek süngerlerin, içi boş, serbest yüzen ve koloni halinde yaşayan kamçılılardan köken aldığını öne sürerler. Her iki durumda da süngerlerin diğer çok hücreli hayvanlardan, bağımsız olarak, bir hücrelilerden türediği ortaya çıkmaktadır. Porifera şubesi, hayvanlar aleminin diğer üyelerinden tamamen ayrı bir gelişim göstererek varlığını sürdürmekte ve çok hücreli hayvanların birhücrelilerden fakat en azından iki ayrı kökten geldiğine işaret etmektedir. Süngerleri yerleştirmeye yardım edecek sekans analizine dayalı veriler, henüz elimizde mevcut değildir. Süngerler, diğer çok hücreli hayvanlardan son derece fazla farklılık gösterdiğinden ve büyük bir olasılıkla bağımsız olarak ortaya çıktıklarından çoğunlukla Parazoa olarak ayrı bir alt alem oluşturdukları kabul edilir. Bazı uzmanlar, süngerler için ayrı bir alem önerirler.
Kaynakça:
Biological Science James L. Gould, William T. Keeton
Yazar: Taner Tunç