Uyku,
dışardan gelen uyarının farkında olmama ve onlara cevap verememe durumudur.
Koma ile benzer bir durumdur.
Yalnız,komadaki kişi uyandırılamaz.Uykudaki kişiyi ise kolaylıkla uyandırabiliriz.
Kişilerin uykudaki davranışlarını ve beyin dalgalarını inceleyen bilim insanları, uyku sırasında gerçekleşen olaylara dair kanıtlar ortaya koymaktadır.İnsanın uykusu derinleştikçe,beyin dalgaları da yavaşlar.
Hareketsiz durumda uyuyan bir insanın beyni,saniyede 10 kez salınım yapan “alfa ” dalgalarını yayar.Hareketli bir insanın beyni ise salınımı iki kez fazla olan “beta” dalgalarını yayar.Uyku sırasında beyin,salınımları çok daha az olan iki tür dalgayı “teta” ve “delta” dalgalarını yayar. Teta dalgalarının salınımı saniyede 3,5 ton azdır.Uyku derinleştikçe beyin dalgaları da yavaşlamaya başlar ve insanda en derin ve uyandırılmasının en zor olduğu uyku zamanında,beyin artık “delta” dalgaları yaymaya başlamıştır.
İnsanlar her gece uykudayken 3-5 kez REM uykusu denilen bir safha yaşarlar.Gözlerin öne ve arkaya hızla titrediği,hatta kollar,bacaklar ve yüz kaslarında seğirmelerin yaşandığı,REM uykusu sırasında beyin dalgaları uyanık bir insanınki kadar hızlanır.Rüyalar bu evrede görülür.Normal uykudaki bir REM veya rüya bölümü 5 ile 30 dakika arası sürer.
“Hızlı Göz Hareketleri” REM Uykusu Nedir?
İnsan gece uykudayken çeşitli zamanlarda beklenmeyen şeyler oluşur.REM:Rapid eye movement’in kısaltmasıdır.İngilizcedeki “Hızlı Göz Hareketleri” kelimelerinin baş harflerinden alınarak “REM ” uykusu da denilen ve insanların çoğunluğunda her gece görülen bu safhada beyin dalgaları uyanık bir insanınki kadar hızlanır.
Bir insanı veya bir köpeği REM uykuları sırasında seyrederseniz, gözlerinin öne ve arkaya hızla titrediğini görürsünüz.Rem uykusu safhasında köpeklerin çoğunda,insanların ise bir kısmında kolllarda,bacaklarda ve yüz kaslarında seğirmeler de görülebilir.
Ne zaman Rüya Görürüz?
Uyku,aynı zamanda önemli bir bilinçaltı etkinliğine, rüyaya yol açar. Rüya, REM uykusu safhasında olur.Bu safhadaki bir insanı uyandırırsanız,rüyasını çok canlı olarak hatırlar ve anlatabilir.Rem safhası dışındaki uykularda insanlar genellikle rüya görmezler.
Uyku ilaçları REM kalitesini bozar.Uyku ilaçları daha çabuk ve derin uyumanızı sağlayabilirler.Ama uykunuzun ve özellikle de REM kısmının kalitesini değiştirirler.Uykudan önce alınan alkol de beynin dalga yayma sistemini ve düzenini etkiler.
Günümüzde rüyaları anımsayamayanlar da içinde, herkesin uykuda rüya gördüğü kabul edilir.Nitekim, rüya anında göz kapakları belli bir titreme gösterir,bu anda uyanıklığında rüya hatırlanır.
NON-REM UYKUSU
Uykumuzun çoğu bu evrede geçer.Dinlendirici olan uyku buyur.Çünkü damarlarımızdaki torus azalır ve istemdışı çalışan birçok sistemimiz yavaşlar. Beyin dalgalarının frekansı azalır.Yani beyin dalgaları yavaşlar.Burada da seyrek de olsa rüya görebiliriz.Ancak bu rüyalar genelde hatırlanmaz.Bu evrede tansiyon,solunum hızı ve nabzımız yavaşlar.
Uykuya Non-REM uykusu ile başlarız.Daha sonra rem evresi başlar.Daha sonra rem evresi başlar.90 dakika aralıklarla sırayla her iki evreye de gideriz.Uykunun ilk saatlerinde vücut yorgunken bin-rem miktarı, daha fazlayken; sabaha doğru vücut dinlendiği için non-rem oranı azalır.Rem oranı artar.Bebeklerde rem oranı daha fazla iken, büyüdükçe non-rem evresi daha baskın hale gelir.
Beynin elektriksel etkinliği, uyku sırasında değişikliğe uğrar.Elektro ansefalografiyle elde edilen uyku çizgileri, uyku fizyolojisi üstüne bilgileri oldukça zenginleştirdi.
Çizgideki başlıca değişiklik uyanıklık çizgisinde görülen alfa
ritminin seyrekleşmesidir.
Uyanıklık çizgilerindeki tekdüzelik, uyku çizgilerindeki değişkenliğe aykırılık gösterdiğinden uykunun derinlik derecesi ile elektrik çizgisindeki değişiklikler arasında bir ilişki olduğu varsayıldı.
Buna göre 2 normal uyku durumu tanımlanabilir:
Ağır uyku kıpırdamaksızın sakin uyuyan insanın durumudur.Elektrik çizgisindeki değişikliklerle beliren ve arş arda gelen uyuma,hafif uyku, derin uyku evreleri bir gecede 5-6 kez görülür.
Ağır uyku evreleri aykırı evreler olarak ortaya çıkar.Aykırı uyku evresi 10 dakika kadar sürer ve bir gecede 4-6 kez oluşur.
Hafif uyku evrelerinin başlıca özelliği,vücudun topran hareket etmesi ve göz hareketleridir.Rüyalar bu evreler sırasında görülür.Uyku merkezi ve uykunun düzenlenmesi teorileri son yıllarda büyük bir ilerleme gösterdi.
BEYİN SAĞLIĞI İÇİN UYKUNUN ÖNEMİ
Uyku hakkında ilk bilmemiz gereken, uykunun beden için değil,
Özellikle beyin için gerekli olduğudur.Beyin genel anlamda bir onarım ve yenilenmeden geçer.Uyku temel makanizması itibarıyla beyinde başlatılan ve esasen beynin doğru işlev görebilmesi için gerekli olan bir süreçtir.Beynimizin en alt kısmında “beyin sapı” dediğimiz sinir sistemi parçası,otomatik ve yaşamsal işlevlerimizi kontrol eden sinir hücresi topluluklarını içerir.Kalp atım ritmimiz soluk alıp-vermemiz,yutma-kusma gibi reflekslerimiz ve daha birçok yaşamsal işlev bu bölgelerdeki sinir hücreleri tarafından otomatik olarak kontrol edilir.
Büyüme hormonu gece salgılanır.Çocuklar sağlıklı bir gece uykusu ile normal büyüyebilirler.Kortizol ve stres hormon düzeyleri uykuda azaldığı için tüm vücut gevşer.Kalp krizleri genelde sabaha doğru olur.Bunun nedeni olarak da gece boyu düşük seyreden “kortizol” benzeri hormonların sabaha doğru pik yapıp günün en yüksek değerine ulaşması gösterilmektedirUyku beynimizin öğrendiği bilgileri pekiştirmesi yani uzun süreli kullanım için depolayabilmesi adına çok önemli bir süreçtir.Uyku bedenimiz için değil,beynimiz içindir.Düzenli uyku olmadan sağlıklı bir zihinsel ve bedensel çalışmadan bahsetmemiz mümkün değildir.
Bu yapılan araştırmalar da gösteriyor ki beynimiz uykusuz yapamaz.
Kaynakça:
http://groups.google.com/groups/merakediyorum,http//www haber.com,recepalanlı.com,mobile donanım.com,Genel kültür ansiklopedisi Milliyet yayınları 1991,n beyin.com
Yazar:Serap Albayrak