EFTA,
II. Dünya Savaşı sonrasında vücut bulan Avrupa Birliği’ne karşı kurulmuş bir ortaklık anlaşmasıdır. Türkçeye çevirdiğimiz vakit, ”Avrupa Serbest Ticaret Birliği” anlamına gelen EFTA, Birleşik Krallık önderliğinde kuruldu ve daha sonra Birleşik Krallık Avrupa Birliği üyesi olunca, bu organizasyondan çekildi. Yine de hayatta kalan EFTA, diğer üyeleri ile yoluna devam etmeyi başardı. Avrupa Birliği üyesi olmadıkları halde Avrupa Birliği’nin ve de Avrupa’nın ortasında yer alan bazı devletler, kendi refahlarını güvence altına almak için, kendi birliklerini EFTA adı altında kurdular. Bu beraber çıkılan yolda, Avrupa Birliği’ne paralel bir düzenlemeye gidildi. Bu düzenleme aslında Birlik içinde yer alan Gümrük Birliği’nin bir çeşidi idi.
Yapılan bu ekonomik işbirliği sonrasında her üye çeşitli imtiyazlara sahip oldu. Bunlar kendi aralarında gümrük tarifelerini süresiz olarak askıya aldılar ve de serbest bir ticaret alanı yarattılar. Sonrasında EFTA üyesi olan ülkeler bir şekilde Avrupa Birliği ile de entegrasyon sürecine dahil oldular. Bu süreç halen de ayakta, var olan bir süreçtir. EFTA üyeleri sırasıyla İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve de İsviçre’dir. Bu ülkeler EFTA üyeleri olup, aynı zamanda da Avrupa Birliği’nin serbest dolaşımına taraftır.
Birliğin sınırları dahilinde yer alan en büyük şehir, Norveç’in başkenti Oslo’dur. Her ne kadar Oslo en büyük şehir olarak karşımıza çıksa da, EFTA sekreterliği Cenevre’dedir. Birliğin çok sayıda resmi dili vardır. Bunlar İngilizce, Fransızca, Almanca, İzlandaca, İtalyanca, Norveççe, Romence ve Samicedir. Ancak EFTA kurumunda çalışma dili İngilizcedir. Bu birliktelikte mühim olan temel mesele, gümrük birliği hadisesidir. Bu anlamda EFTA, Avrupa Birliği’nin serbest dolaşım imtiyazında öngörülen malların, hizmetin, sermayenin ve de işçilerin serbest dolaşımı gibi 4 unsura sahip değildir. Buradaki ana mesele malların serbest dolaşımıdır. Söz konusu kurum 3 Mayıs 1960 tarihinde kurulmuştur.
Sözleşme ise 3 Ocak 1960’ta imzalanmış ve de iç hukukta onaya açılmıştır. EFTA, yaklaşık olarak 14 milyonluk bir nüfusu kapsaması ile bilinir. EFTA üyesi ülkelerin kişi başına düşen ortalama milli geliri ise 45 bin Amerikan doları seviyelerindedir. Kuruluş amacı Avrupa Birliği’ne üye olmak yerine sadece kendileri arasında malları öngören bir serbest dolaşım tesis etmek olan bir takım ülke EFTA kurumuna hayat verse de kurucu Birleşik Krallık sonrasında Avrupa Birliği’ne üye olmayı tercih etmiş ve de kurumdan ayrılmıştır. Ancak geride kalanlar da bir şekilde Avrupa Birliği ile ortaklık anlaşması imzalayınca EFTA aslında etkisiz bir organizasyon haline gelmiştir.
Daha önce EFTA üyesi olan İsveç, Avusturya, Danimarka, Portekiz ve de Birleşik Krallık, Avrupa Birliği’ne üye olunca EFTA üyeliği de düşmüştür. Birleşik Krallık Mart 2017 tarihi ile resmi olarak Avrupa Birliği’nden ayrıldığından yeniden EFTA üyeliği için başvuru yapmayı düşünmektedir.
Yazar:Emir Karasu