Lavanta esansiyel yağı, aromaterapide kullanılan en popüler ve çok yönlü uçucu yağlardan biridir. Lavandula angustifolia bitkisinden damıtılmış olan yağ gevşemeyi teşvik eder ve anksiyete, mantar enfeksiyonları, alerjiler, depresyon, uykusuzluk, egzama, bulantı ve adet kramplarını tedavi ettiğine inanılır. Uçucu yağ uygulamalarında, lavanta çok amaçlı bir yağdır. Anti-enflamatuar, antifungal, antidepresan, antiseptik, antibakteriyel ve antimikrobiyal özelliklerin yanı sıra antispazmodik, analjezik, detoksifiye edici, hipotansif ve yatıştırıcı etkilere sahip olduğu iddia edilmektedir.
Lavanta Yağının Sağlıkla İlgili Yararları
Lavanta esansiyel yağı ve özellikleri geniş çaplı olarak incelenmiştir. Bu yatıştırıcı yağ temel olarak kaygıyı hafifletir ve uykuyu iyileştirir.
*Anksiyete üzerindeki etkileri
Şu anda lavantanın endişe duyan insanlar üzerindeki etkileri araştıran büyük çaplı klinik çalışmalarda eksiklik olsa da, bir dizi çalışma ile yağın anksiyete karşıtı faydalar sunabileceği ortaya çıkarılmıştır. Birçok çalışmada, lavantanın belirli popülasyonlardaki kaygıyı azaltıcı etkileri test edilmiştir. 2005 yılında yapılan ve sonuçları yayınlanan bir çalışma, diş tedavisi için beklemekte olan 200 kişiye odaklanmış ve lavanta kokusunu solumanın hem kaygıyı azalttığını hem de ruhsal durumu iyileştirdiğini bulmuştur. 2012’de yapılmış ve yayınlanmış olan bir pilot çalışmada, lavanta uçucu yağı bazlı bir aromaterapinin riski yüksek doğum sonrası kadınlardaki kaygıyı azaltmaya yardımcı olabildiği gösterilmiştir. Son 18 ay içinde doğum yapan 28 kadını içeren bir deneyde araştırmacılar dört hafta, haftada iki kez, 15 dakika süren aromaterapi seanslarıyla anksiyete seviyelerinin düşmesinden başka depresyonun hafiflediğini de bulmuştur. Ayrıca lavanta yağı alınmasının kaygıyı hafifletmeye yardımcı olabileceğini gösteren bazı kanıtlar vardır. 2012 yılında bilim insanları önceki yıllarda yayınlanmış olan 15 klinik çalışmayı analiz etmişler ve içeriğinde lavanta yağı bulunan diyet takviyelerinin kaygı ve stresle savaşan hastalar üzerinde bazı terapötik etkileri olabileceği sonucuna ulaşmışlardır. Literatürde yapılan daha yeni bir incelemede 5 çalışma (2010, 2010, 2014, 2015 ve 2016) lavanta esansiyel yağının orta ve şiddetli anksiyetesi olan katılımcılar üzerindeki faydalarını göstermiştir.
*Uykusuzluk (insomnia) üzerindeki etkileri
Çeşitli çalışmalar lavanta esansiyel yağının uykuyu artırmaya ve uykusuzlukla mücadeleye yardımcı olabileceğini göstermiştir. 2015 yılında yapılan ve bir tıp dergisinde yayınlanan bir çalışmada, uyku hijyeni teknikleri ile lavanta esansiyel yağ terapisinin bir kombinasyonunun, üniversite öğrencilerinin tek başına uyku hijyeninden daha iyi bir gece uykusu almalarına yardımcı olduğu ortaya koyulmuştur. Uyku problemleri olduğunu bildiren 79 öğrenciyle yapılan çalışmada, yatmadan önce lavanta solunmasının gündüz enerjisini ve canlılığını artırdığı bulunmuştur. 2018 yılına ait bir çalışma da lavantanın uyku üzerindeki etkisini doğrulamaktadır. Bir huzurevinin 30 sakini üzerinde yürütülen bu çalışmada, lavanta aromaterapisinin yaşlı bir popülasyonda uyku başlangıcını, kalitesini ve süresini iyileştirdiği bulunmuştur.
Olası Yan Etkiler
Lavanta uçucu yağı bazı hassas kişilerde cilt tahrişine veya alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Lavanta yağı kullanan ve bulantı, kusma veya baş ağrısı yaşayanlar yağı kullanmayı derhal 
bırakmalıdır. Lavanta esansiyel yağını tüketmek toksik etkiler yapabileceği için bir tıp uzmanının gözetiminde olmadıkça yutulmamalıdır.
Dozaj ve Hazırlama
Lavanta esansiyel yağı için alınması önerilen günlük belirli bir miktar yoktur. Aromaterapide lavanta uçucu yağını koklamak veya cilde uygulamak, sinir sistemini etkilediği ve duyguları düzenlemeye yardımcı olduğu bilinen bir beyin bölgesi olan limbik sisteme mesajlar iletir. Popüler bir yaklaşım olarak lavanta yağı bir taşıyıcı yağla (tatlı badem yağı veya jojoba yağı gibi) birleştirilir. Bir taşıyıcı yağ ile karıştırıldıktan sonra, lavanta uçucu yağı masaj için cilde uygulanabilir veya banyo suyuna eklenebilir. Ayrıca bir bez veya mendil üzerine 1-2 damla lavanta yağı serpilebilir ve aroması solunabilir veya yağ bir aromaterapi difüzörüne veya buharlaştırıcıya eklenebilir.
Satın Alırken Dikkat Edilecek Noktalar
Uçucu yağlar FDA tarafından düzenlenmez ve herhangi bir saflık standardını karşılamaları gerekmez. Uçucu yağları satın alınırken, kendi malzemelerini damıtan veya doğrudan saygın damıtıcılarla uğraşan ve ürünün kalitesini analiz etmek için gaz kromatografisi ve kütle spektrometresi (GC/MS) kullanan bir tedarikçi aranmalıdır. Saf lavanta esansiyel yağı satın alınırken etiketinde Latince ” Lavandula angustifolia” adının bulunup bulunmadığı kontrol edilmeli, başka hiçbir yağ veya bileşen listelenmemelidir. Fraksiyonlara ayrılmış hindistancevizi yağı, jojoba yağı veya tatlı badem yağı gibi başka bir yağ adı görülürse, lavanta seyreltilmiştir ve bir difüzörde kullanılmamalıdır. Uçucu yağlar koyu kehribar rengi veya kobalt mavisi şişede paketlenmeli ve güneş ışığından uzak tutulmalıdır.
Lavanta Yağı Alerjileri Tedavi Edebilir mi?
Uçucu yağları savunan birçok kişi alerji semptomlarının hafifletilmesi için lavanta, limon ve nane yağının bir kombinasyonunun kullanılmasını önerir ve lavantanın doğal bir antihistaminik olduğunu iddia eder. 1999 yılındaki bir çalışma lavanta yağının farelerde ve sıçanlarda ani tip alerjik reaksiyonları inhibe ettiğini bulmuştur.
Lavanta Yağı Kirpikleri Daha Hızlı Büyütebilir mi?
Kirpiklerin daha kalın olmasına ve daha hızlı büyümesine yardımcı olmak için maskaraya lavanta yağı eklenebilir. Bunun arkasındaki teori, lavanta yağının kirpikler üzerinde yaşayan küçük akarların büyümesini engellemesi ve öldürmesi, böylece kirpiklerin daha hızlı büyümesine izin vermesidir. Bu iddianın desteklenmesini sağlayan bilimsel bir kanıt mevcut değildir.
Lavanta Yağı Kelliği Tedavi Edebilir mi?
Yıllar boyunca yapılan birkaç çalışma, lavanta yağının saç kaybını tersine çevirebileceğini düşündürmektedir. Fareler üzerinde yapılan bir 2016 yılı çalışması, seyreltilmiş, topikal olarak uygulanan lavanta esansiyel yağının saç büyümesine yol açtığını göstermiştir. Daha önce yapılan 
bir çalışma (1998) alopesi areata hastalarına topikal olarak uygulanan lavanta, kekik, biberiye ve sedir ağacı yağı kombinasyonu ile saç büyümesinde iyileşme görüldüğünü saptamıştır.
Not: Lavanta yağı hafif anksiyeteyi yatıştırmaya yardımcı olabilir fakat herhangi bir tür anksiyete bozukluğunun giderilmesi için profesyonel ruh sağlığı tedavisi yerine geçemez. Sürekli olarak uykusuzluk, yorgunluk, endişe ve kalp atışlarının hızlı olması gibi anksiyete belirtileri yaşayanlar, endişeyi lavanta yağı ile kendi kendine tedavi etmek yerine birinci basamak bakım sağlayıcısına danışmalıdır.
Kaynakça:
https://www.verywellmind.com
https://www.mavikadin.com
Yazar: Müşerref Özdaş