Son yıllarda, başta bayanların ideal kiloda görünme isteği olmak üzere sağlıklı yaşam için diyet ve egzersize verilen önem gittikçe artmaktadır. Bu kapsamda özellikle lif içeriği yüksek, kalorisi düşük, tok tutan gıdaların tüketimine önem verilmektedir. Chia tohumları da bu amaçla kullanılmaktadır. Lif içeriğinin yüksek olması ve uzun süreli tokluk hissi vermesi nedeniyle de diyet listelerinde kullanılmaya başlanmasıyla Ülkemizde son zamanlarda gözdeliği artmış bitki tohumudur. Latince ismi; Salvia hispanica’dır. Maya dilinde chia kelimesi; enerji, güç anlamına gelmektedir. Maya ve Aztek’lilerin dayanıklılıklarının sırrı kuvvetli yapılarının kaynağı olduğu söylenmektedir. En önemli özelliğinin kendi ağırlığının 12 katına kadar su emme kapasitesinin olmasıdır. Bu sayede verdiği tokluk hissi uzun süre devam etmektedir. Yüksek miktarda omega-3 ve omega-6 içermektedir. Günümüzde Meksika ve Guatemala’da yaygın olarak yetiştirilmektedir.
Chia tohumları yapısal olarak keten tohumuyla aynı özelliklere sahiptir. Aradaki fark; keten tohumu kullanımında öğütme zorunluluğu varken chia tohumunda olmamasıdır. Dolayısıyla chia tohumları öğütülmüş veya tane şeklinde kullanılmaktadır. Salatalar, yumurtalı yiyecekler, pudingler gibi birçok yiyecek türünde kullanılmaktadır. Bunların yanında yoğurt pilav veya dolma içerisine karıştırılarak da kullanılabilmektedir. Börek, poğaça vb. hamur işlerinin üzerine, öğütülmüş veya tane şeklinde, susam gibi serpilerek de kullanılmaktadır. En yaygın ve gözde kullanımı, yoğurt ve meyvelerin üzerine serpilerek birlikte tüketilmesidir.
Bağırsakları temizleyerek vücuda detoks etkisi oluşturur. Bağırsakları ve sindirim sistemini düzenler. Bunun için iki tatlı kaşığı chia tohumu bir bardak ılık suda 10 dk. bekletilerek içilmektedir.
İki yemek kaşığı (28 gram) Chia tohumu yaklaşık 180 mg kalsiyum içermektedir. Bu değer, yetişkin bir insanın günlük kalsiyum ihtiyacının %18’ini karşıladığını göstermektedir. Bu oran birçok süt ve süt ürününden daha fazladır. (1 kg tam yağlı sütte 1200 mg kalsiyum bulunmaktadır). Dolayısıyla laktoza alerjisi olan kişiler süte alternatif olarak kullanabilmektedirler.
Biotin ve Thiamine gibi bileşiklerin kullanılabilmesinde yardımcı olan magnezyum kemik sağlığı açısından da önemlidir. 28 gram chia tohumu yetişkin bir insanın günlük magnezyum ihtiyacının (420 mg) %30’unu karşılamaktadır.
Hücre ve dokuların büyümesinde ve onarılmasında kullanılan fosfor 100 gram chia tohumunda 100 mg fosfor içermektedir. İçeriğindeki demir oranının ıspanaktan üç kat daha fazla olduğu söylenmektedir.
Bunların dışında sağladığı faydalar;
– Kalp ve damar hastalıklarını önlemede etkilidir.
– İçerdiği yüksek miktarda (28 gramında 11 gram lif bulunur) lif sayesinde kan şekerini düzenler.
– Ağrıları iyileştirici özelliğe sahiptir.
– Gücü artırır, dayanıklılık sağlar.
– Ağırlığının %14’ünü proteinler (aminoasitler) oluşturur. Proteinlerin yüksek miktarda alımı iştahı azaltır.
– İçeriğindeki antioksidan sayesinde vücudu bazı kanserlere karşı korumaktadır.
Diğer taraftan chia tohumunun kullanımında yan etkileri görülebilmektedir. Dolayısıyla chia tohumu kullanmayı düşünen kişilerin gerekli araştırmaları yapıp doktoruna danıştıktan sonra kullanmaları tavsiye edilmektedir. Chia tohumunun yan etkilerini sıralayacak olursak;
– İçeriğindeki yüksek miktarda Omega-3 ve Omega-6’dan kaynaklanan Alfa Linoleik Asit (ALA) etkisiyle prostat kanseri riskinin olduğu söylenmektedir. Bununla birlikte trigliserid (yağ asidi) miktarı yüksek olan kişilerin bu tohumu kullanmamaları önerilmektedir.
– Her ne kadar yapılan araştırmalarda chia tohumunun hamileliği etkilemediği yönünde bulgular olsa da bebeğin etkilenme ihtimaline karşı hamilelerin kullanmaması önerilmektedir.
– Bağımlılığa neden olabileceğinden dolayı günlük kullanımının az miktarda olması tavsiye edilmektedir.
– Hardal ve hardal tohumuna karşı alerjisi olanların chia tohumuna karşı da alerjik reaksiyon gösterebileceği düşünülmektedir. Alerjik reaksiyonlar; kusma, gözde sulanma, deri döküntüleri, ağız ve boğazda şişmeler, nefes darlığı şeklinde görülebilmektedir.
– Chia tohumu bazı ilaçlarla etkileşime girdiği için düzenli ilaç kullananların, gerekli inceleme ve araştırmaları yaptıktan sonra chia tohumu kullanmaları önerilmektedir. Özellikle tansiyon ve diyabet tedavisinde ilaç kullananların chia tohumu kullanmamaları önerilmektedir.
Not: Bu yazı bilgi amaçlıdır reçete olarak kullanılmaz!
Kaynakça:
bilirmiydin.com
diyetevim.com
Yazar:Çiğdem Aydın