Yeme bozukluğu olan insanlar yiyecekleri çok az ya da çok fazla yemektedirler. Ayrıca yiyeceğin şekli veya ağırlığı ile meşgul olabilirler. Yeme bozuklukları herkesi etkileyebilir. Ulusal Yeme Bozuklukları Derneği’ne göre, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kadınların vücut hastalıklarının erkeklerinkinden iki kat daha fazla olduğu açıklanmıştır.
Dört ana tip yeme bozukluğu vardır:
Anoreksiya: Bu durumdaki insanlar yeterince yemek yememektedirler. Ve çok ince bir görünüme sahip olmaktadırlar. Öyle bir noktaya gelir ki bazen yememelerinin sonu ölümle sonuçlanmaktadır.
Bulimiya: Bu durumdaki insanlar aşırı yeme isteği duymaktadırlar ve daha sonra kilo almayı önlemek için boşaltma eğilimindedirler. Müshil ilaçları ve diyet haplarını da kötüye kullanmaktadırlar.
Aşırı yemek yeme: Bu rahatsızlığı olan insanlar kontrolsüz bir şekilde yiyecekleri yerler. Durmadan yeme istekleri gelir ve ağızlarında hep birşeyler olmak zorundadır. Tedavisi zor bir yemek bozukluğu türüdür.
Belirtilen diğer beslenme ya da yeme bozukluğu (OSFED): Bu duruma, türü belirtilmemiş yeme bozuklukları adı verilmiştir. Yeme bozukluklarının kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak hastalığa çeşitli faktörler katkıda bulunabilmektedir. Yeme bozuklukları, genç ve genç erişkinlerde başlamaktadır. Bebekler ve 3-12 yaş grubunda nadir görülmektedir Bunlar, birçok insanın kendi imajına odaklandığı yaşlardır. Hastalık ailelerde de gerçekleşebilir. Obsesif kompulsif bozukluk ve depresyon gibi bazı duygusal bozukluklar, yeme bozukluğu riskini arttırmaktadır.
Yeme bozuklukları ciddi, hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir. Dolayısıyla, bu koşullar için yardım almak önemlidir. Fakat bir doktor bir yeme bozukluğunu tedavi etmeden önce durumunu teşhis etmelidir. Bazı insanlar bu sorunu inkar edebilmektedir. Ancak bazı belirtiler birisinin yiyeceklerle ilgili bir sorun yaşayabileceğini gösterir. Doktorlar, yeme bozukluklarını teşhis etmek için fiziksel ve psikolojik değerlendirmeler kullanmaktadır.
Fiziksel değerlendirmeler
Fizik testi
Fiziksel bir muayene sırasında doktorlar boy, kilo ve yaşamsal bulguları kontrol etmektedir. Beslenmenin akciğerleri ve kalbi nasıl etkilediği komtrol edilecektir. Çünkü yeme bozuklukları şunlara neden olabilir: yüksek veya düşük tansiyon, yavaş nefes alma, yavaş nabız. Doktorlar karnı inceleyebilir. Ayrıca, cildi ve saçları kuruluk için kontrol edebilir. Boğaz ağrısı ya da bağırsak gibi diğer olası problemleri araştırabilirler. Bu problemlerin bulgusu Bulimiya’nın belirtileri olabilmektedir.
Laboratuvar testleri
Yeme bozuklukları vücuda zarar verebilir ve hayati organlarda sorunlara neden olabilir. Doktorlar da dahil olmak üzere laboratuvar testleri uygulayabilirler. (tam bir kan sayımı, karaciğer, böbrek ve tiroid fonksiyon testleri, idrar tahlili)
Doktorlar ayrıca, anoreksiya veya bulimiya nedeniyle kemik kaybının bir işareti olan kırık kemikleri aramak için bir röntgen çekebilirler. Kardiyolojiden kalp ritim bozukluğunu kontrol edebilir ve dişleri de çürüme belirtileri açısından inceleyebilir. Bu bir yeme bozukluğunun bir diğer belirtisidir.
Psikolojik değerlendirmeler
Doktorlar fiziksel teste dayalı yeme bozukluklarını teşhis etmezler. Zihinsel sağlık doktorunun psikolojik değerlendirmesi de gereklidir. Zihinsel sağlık doktoru kişiye yeme alışkanlıkları hakkında sorular sormaktadır. Hedef, yemeğe ve yemeğe karşı tutumu anlamaktır. Doktor ayrıca vücudu nasıl algıladığına dair bir fikir edinmektedir. Sorular kişisel, özellikle beslenme, yaş ve yaşa bağlı gelişim, temizlik veya aşırı egzersiz alışkanlıkları hakkında konuşurken kişisel olabilir. Doktorun doğru bir şekilde teşhis yapabilmesi ve bir tedavi planı önermesi için karşılıklı sorulan soruları dürüstçe cevaplamak önemlidir.
Yeme bozukluklarının teşhis kriterlerinin gözden geçirilmesi
Bir yeme bozukluğu tanısı almak için, belirli bir bozukluk tipi için kriterleri karşılamak gerekmektedir. Yeme bozukluklarının belirtileri yeme bozukluğunun türüne bağlı olarak değişir. Bunlar şunlardır; Anoreksiya, ince görünüm, uykusuzluk hastalığı, aşırı yorgunluk, baş dönmesi veya bayılma, kırılgan saçlar, kabızlık, kuru cilt, düzensiz kalp ritmi, bulimiya, kilo alma korkusu, aşırı kilo kaybı takviyeleri kullanımı, zorla kusma, aşırı egzersiz,müshil, çok fazla yemek, yemeklerin olağandışı büyük bölümlerini yeme, rahatsız edici derecede dolana kadar yemek, yalnız yeme ısrarı, sürekli diyet yapmak ve kilo vermemek, depresyon ve kaygı.
Türkiye’de 15 milyon kadın ve 7 milyon erkek yeme bozukluğu problemi yaşamaktadır. Anoreksiya, bulimiya ve yaşamın belli bir noktasında aşırı yemek yeme bozukluğu gibi bozuklukları geliştireceklerdir.
Yeme bozuklukları ciddi hastalıklardır. Organ yetmezliği ve ölüm gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilirler. Ancak zamanında tanı koyarak, gerekli tedaviyi alabilir ve uzun, sağlıklı bir yaşam yaşayabilirsiniz.
Yazar: Osman Uçar